Bestuursgericht toezicht op de semipublieke praktijk: Deel 2

In 3 delen leert u meer over bestuursgericht toezicht.
Volgende week deel 3.

Door Meike Bokhorst

Om wat voor toezichtactiviteit gaat het?

Afhankelijk van het object van toezicht kan ook het type toezichtactiviteit variëren:

• Beoordelen en sanctioneren: Sinds enkele jaren beoordelen financiële toezichthouders bestuurders en commissarissen op hun bestuurlijk vermogen door middel van een geschiktheids- en betrouwbaarheidstoets. Zo (her)beoordeelt de Autoriteit woningcorporaties de geschiktheid en betrouwbaarheid van bestuurders en commissarissen net als in de financiële sector. Sommige bestuurders en commissarissen zijn ongeschikt bevonden en konden hun taken niet voortzetten. Ook in het onderwijs en de zorg zijn discussies over fit and proper-testen, maar die botsen tot dusver op de hooggehouden autonomie van de instellingen.
• Monitoren en onderzoeken: In navolging van de markttoezichthouders doen semipublieke toezichthouders thematische onderzoeken naar bestuurlijk gedrag en de dynamiek in de boardroom. Zo laat de Aw onderzoek doen naar risico’s van langzittende bestuurders en naar ‘het ongezegde’ in de bestuurskamer (ILT 2018).
• Normstellen: Inspecties houden toezicht op goed bestuur in de zin dat ze minimumeisen voor goed bestuur formuleren, sectorcodes omzetten in toezichtnormen of (wettelijke) toezichtnormen ontwikkelen.
• Signaleren en agenderen: Ook reflecteren toezichthouders op het functioneren van de governance in toezichtgesprekken met instellingen en thematische onderzoeken over de sector. Zo hebben IGJ en NZa een kader Goed Bestuur en heeft de Aw een kader Toezicht op governance van woningcorporaties, op basis waarvan ze het gesprek aangaan met bestuurders.
• Beoordelen en adviseren: Bij de bestuurlijke kwaliteitszorg kijken toezichthouders hoe bestuurders de kwaliteit van dienstverlening verbeteren. Zo gaat de Inspectie van het Onderwijs in het vernieuwde toezichtkader uit van bestuursgericht toezicht op basis van zelfevaluaties en gesprekken.

Er zijn verschillende motieven voor de introductie van bestuursgericht toezicht aan te wijzen, die in de verschillende sectoren meer of minder sterk spelen:

• doorbreken van wederzijds wantrouwen dat is ontstaan als gevolg van toezichtlast en verantwoordingseisen (afvinkcultuur);
• doorbreken van strategisch gedrag en versterking van verantwoordelijkheid en intrinsieke motivatie van bestuurders (inspectie als boeman);
• balansherstel tussen toezicht op risico’s en kansen (van zwakke naar goede instellingen);
• balansherstel tussen verantwoorden en leren (toezicht als gratis advies).

Volgende week deel 3, het slot van deze serie met daarin aandacht voor ‘Hoe werkt bestuursgericht toezicht uit in verschillende semipublieke sectoren’ en ‘Wat zijn aandachtspunten voor de toezichtpraktijk‘.

Dr. Meike Bokhorst en Prof. dr. Lisette van der Hel zijn de keynotespeakers tijdens de geheel nieuwe HCB Studiedag ‘Toezichtstrategieën in de praktijk 2020’ die online plaatsvindt op 2 december 2020 vanuit het Koninklijk Instituut Van Ingenieurs. Georganiseerd door het Haags Congres Bureau.

Meer leren over Tools in Toezicht? Volg 10 november online de nieuwe editie van het Nieuwspoort Seminar Toezicht in Transitie van het Haags Congres Bureau. Met praktijkbijdragen door oa Dr. Katy de Kogel over het toezicht met technologie op delinquenten.