Rellen, overlast en spanningen: het gevolg van een steeds veranderende samenleving

Rellen, overlast en spanningen: het gevolg van een steeds veranderende samenleving waar allerlei mensen met verschillende normen, waarden en culturen met elkaar moeten leven. In Kanaleneiland, een gemeenschap waar veel mensen dicht op elkaar leven, zoeken de jongeren de problematiek op.

‘Het schuurt’, beaamt Sara Stronks, de projectcoördinator van het onderzoeksproject ‘Schurende Verschillen’. ‘Dat zie je heel duidelijk op wijkniveau waar al die verschillende culturen met elkaar de openbare ruimte moeten delen.’ Stronks is verbonden aan Saxion en de Politieacademie. Ik, Maartje Vis, werkzaam bij VL-nieuws, heb haar geïnterviewd naar aanleiding van haar bijdrage aan de komende editie van de HCB Seminarreeks ‘Veiligheid, recht en bestuur 2022 – Burgers en Veiligheid’ die start op 19 mei. Het doel van het project ‘Schurende Verschillen’ is om methoden en technieken van verbinding, die helpen om spanningen te signaleren en de-escaleren en relaties te herstellen nadat deze beschadigd zijn, te identificeren. Hiervoor werd twee jaar data verzameld in vier grootstedelijke wijken waar ze de nodige ervaring hebben met spanning en conflict, maar ook samenwerking. Hierbij wordt onderzoek gedaan naar de bindingen tussen de buurtbewoners onderling en tussen de buurtbewoners en de politie. Eén van die vier superdiverse wijken waar Stronks onderzoek naar doet, is Kanaleneiland.

Probleemwijk

In de Utrechtse wijk Kanaleneiland leven meer dan 12500 inwoners op een vierkante kilometer. De wijk heeft van oudsher een reputatie van probleemwijk. De politie en de gemeente hebben de laatste jaren flink geïnvesteerd in het verbeteren van de relaties met de wijkbewoners en zitten geregeld met een vertegenwoordiging uit de wijkgemeenschap om de tafel. Het is echter minder makkelijk om contact te krijgen met de in grote getallen aanwezige jeugd, terwijl diezelfde groep juist een belangrijke veroorzaker is van overlast in de wijk en ook een kwetsbare groep is. ‘Ze zitten in een milieu waarin het veel makkelijker is om in de criminaliteit te belanden dan om een eerlijk baantje te gaan zoeken. Het is een heel andere realiteit waarin zij leven’, legt Stronks uit.

Geen vertrouwen in de politie

De buurtbewoners ervaren de meeste hinder van de jeugdoverlast. De jongeren vallen medebewoners lastig uit verveling of er ontstaan spanningen doordat ruzies niet uitgepraat worden. De echte oorzaak van de conflicten zit echter veel dieper. ‘Ze zien geen toekomst. Ze voelen zich niet gehoord en niet gekend’, zegt Stronks. Dat kwam naar voren uit het jongeren bondgenotenoverleg dat in Utrecht werd opgezet. De eerste bijeenkomst van het jongerennetwerk vond in het najaar van 2020 plaats. De politie ging hierbij in gesprek met de jongeren uit de wijk over de problemen die daar speelden en gezamenlijk probeerden ze de spanningen die er mogelijk zijn te detecteren, zodat ze daarop konden handelen. Niet alle jongeren voelen zich niet gehoord en gekend. Het feit dat er mensen op komen dagen die willen praten, is een hoopvolle start.

De jeugd vertrouwt de politie niet altijd en dat is onder andere te wijten aan verbinding. Enerzijds heeft dat te maken met de beelden over de overheid en overheidsvertegenwoordigers als bemoeial en tegenpartij, die in zogeheten probleemwijken makkelijk ontstaan. Maar wantrouwen in de overheid ontstaat ook door de manier waarop sommige contacten tussen politieprofessionals en jongeren uit de wijk zich voltrekken.  ‘Naast wijkagenten, hebben de jongeren ook contact met andere politieprofessionals. Deze agenten hebben niet altijd het vermogen om te verbinden, wat wijkagenten wel hebben’, legt ze uit. ‘Handel je dat niet goed af, dan weet niet alleen die persoon dat voor altijd, maar ook de groepen waarbinnen zij of hij zich beweegt.’ Iedere agent, niet alleen de wijkagent, is een visitekaartje van “De Politie”. Dat besef is er niet altijd.

In feite vinden de spanningen plaats tussen de buurtbewoners en de jeugd. De politie komt erop af wanneer ze een melding ontvangen. Op het moment dat de politie verkeerd reageert in de situatie, kan dat weer leiden tot nieuwe spanningen tussen de politie en de jeugd. Als verbindingen met de groep in het algemeen goed zijn, leiden individuele “ongelukkigheden” niet tot grote confrontaties. ‘Er is niet één schuldige aan te wijzen. Iedereen veroorzaakt de spanningen én is er slachtoffer van’, zegt Stronks.

Verbinden en begrenzen

Volgens haar is verbinding één van de elementen die nodig zijn om spanningen in een wijk tegen te gaan. Op 19 mei 2022 is zij één van de keynotespeakers op het eerste seminar van de seminarreeks ‘Recht, veiligheid en bestuur’ van het Haags Congres Bureau. Tijdens dit congres gaat zij onder andere in op de rol van verbinding en deelt ze met ons manieren om verbindingen aan te gaan. Naast verbinding, geeft ze aan dat begrenzing ook een belangrijk element is waar een politieprofessional aan moet voldoen. ‘Als agent heb je de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat de regels van de rechtsstaat nageleefd worden en daarvoor moet je handhaven en grenzen stellen’, licht Stronks toe. ‘Een agent moet kunnen verbinden, maar ook begrenzen. Hij kan een bon uitschrijven en ondertussen een gesprek met je voeren over hoe het met je moeder gaat en hoe lastig dat is. Degene die de bon krijgt, loopt vervolgens met een goed gevoel weg. Dat is wat een goede agent doet.’