‘Leiderschap is een proces tussen leiders en volgers’

Iedereen krijgt in zijn werkzame leven te maken met directeuren of managers die leiderschap tonen. Wat ze aan waarde toevoegen, is niet altijd iedereen even duidelijk. Zo ziet slechts een kwart tot een derde van de medewerkers de eigen leidinggevende als meerwaarde, blijkt uit onderzoeken. Thecla Goossens verkent in Leiderschap, een gids het begrip leiderschap. In het fraai vormgegeven boek – dat ook filmliefhebbers zal aanspreken (!) – bespreekt ze behalve verschillende leiderschapsstijlen ook theorieën over karakter en eigenschappen van leiders. Goossens geeft voorbeelden van goed leiderschap, staat stil bij de schaduwkanten en benoemt het principe van de ‘volgende leider’.

Draait leiderschap om het beïnvloeden van gedrag?
Ik zou aan deze definitie toevoegen dat leiderschap draait ‘om het in positieve zin beïnvloeden van gedrag met een bepaald doel’. Maar ook met deze toevoeging definieer je leiderschap nog te breed. Leiderschap is een proces tussen leiders en volgers. Neem een bewaker in een gevangenis die daar rust en veiligheid wenst. Hij probeert daartoe bewust het gedrag van de gevangenen te beïnvloeden en heeft daartoe de middelen. Toch zien we een bewaker in zijn werksituatie niet als een leider, want zijn volgers hebben geen andere keuze dan zijn aanwijzingen op te volgen. Bij echte leiders als president Kennedy of Nelson Mandela zag je dat mensen hen uit vrije wil volgden. Dus als de volger wil volgen, is er sprake van leiderschap.

Welke kwaliteiten of eigenschappen hebben goede leiders?
In mijn boek noem ik Cyrill Richard ‘Rick’ Rescorla, een vijfvoudig gedecoreerd Vietnamveteraan, als voorbeeld van een indrukwekkend leider. Hij werkt op 11 september 2001 als veiligheidsfunctionaris voor Morgan Stanley in de zuidelijke toren van het World Trade Center in New York. Nadat het eerste vliegtuig zich in de noordelijke toren heeft geboord, wordt men geïnstrueerd om op de getroffen locatie te blijven. Maar Rescorla, bekend met de vluchtroutes van het gebouw, besluit tot evacuatie. Op twee personen na brengt hij alle 2.786 medewerkers uit de zuidelijke toren naar buiten. Als Rescorla nog één keer naar boven gaat om enkele achterblijvers te redden, stort de toren in en komt hij om. We zien bij hem eigenschappen die passen bij een leider: fysieke kracht en uithoudingvermogen, kennis, moed, overtuigingskracht, overwicht en onbaatzuchtigheid.

Wanneer gaat het mis met leiders?
Als leiders narcistische trekken krijgen en begrippen als bescheiden en integriteit zijn vergeten. Vanuit hun egocentrisme doen ze aan zelfverrijking, intimideren ze tegenstanders en andersdenkenden en menen boven de wet te staan. Dit gebrek aan integriteit kan hun persoonlijke ondergang betekenen. De bedrijven, partijen of instellingen waar ze leiding aan geven, kunnen hierin worden meegetrokken. Een schaduwkant van de leiders zie je in hun hebzucht: de top 100 ceo’s van de wereld zag in 2016 hun gezamenlijk salaris stijgen met 1,2 miljard dollar. Ze leven in een soort bubbel waar ze vaak onvoldoende tegenspraak krijgen, ver van de corrigerende werkelijkheid. Dat werkt zelfoverschatting en narcisme in de hand.

Lees verder via managementboek.nl

Meer leren van Thecla Goossens, Loes van Wessum en Bregje Spijkerman over leiderschap? Kom naar de HCB Seminarreeks ‘Leiderschap in Kinderopvang, Basisonderwijs en IKC’ die start op 13 oktober. U ontvangt het boek van Thecla Goossens, alsmede boeken van Loes van Wessum en Bregje Spijkerman bij uw inschrijving!