If it was shared on Facebook and Twitter, then it must be true. Een kwantitatief onderzoek naar de relatie tussen fake news en angst voor criminaliteit

Birte Vandaele, Thom Snaphaan en Wim Hardyns. (2021). If it was shared on Facebook and Twitter, then it must be true. Een kwantitatief onderzoek naar de relatie tussen fake news en angst voor criminaliteit. Tijdschrift voor Veiligheid (20) 2, 3-23.

Media vormen een belangrijke informatiebron voor burgers over criminaliteit. Dit onderzoek toont aan dat mediaberichtgeving en angst voor criminaliteit niet losstaan van elkaar. Aangezien fakenewsberichten zich via (sociale) media verspreiden, rijst de vraag wat de relatie is tussen (de perceptie van) fake news en angst voor criminaliteit. Vooralsnog werd hieromtrent geen grootschalig en representatief onderzoek gevoerd. Deze studie baseert zich op een representa­tieve bevolkingsbevraging (n = 1566) uit 2019. Deze verkennende studie toont een kleine maar significante relatie tussen de gepercipieerde prevalentie van fake news en angst voor criminaliteit.

1 Inleiding
Sinds de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 is fake news alomtegenwoordig. Fakenewsberichten verschenen massaal in het voor- of nadeel van presidentskandidaten om kiezers te winnen. Door de snelle groei van het internet en de massamedia in de late twintigste eeuw en de opkomst van de sociale media in de 21ste eeuw is het fenomeen fake news buitengewoon groot geworden. Ondanks de recent verhoogde aandacht voor fake news, is het geen nieuw fenomeen. Er wordt aangenomen dat fake news even oud is als de nieuwsmedia zelf (Burkhardt, 2017). De verspreiding van fake news blijft ook niet zonder gevolgen. Fake news kan bijvoorbeeld schadelijk zijn voor de volksgezondheid (denk maar aan foutieve berichtgeving omtrent COVID-19-vaccinaties) en voor de democratische rechtsstaat (denk bijvoorbeeld aan het verspreiden van foutieve informatie over de overheid). Een actueel voorbeeld van fake news waren de WhatsApp- en Facebookberichten die werden verspreid met foutieve informatie over het coronavirus. De ‘noodberichten’ pretendeerden officiële informatie te zijn uit naam van de overheid, maar ze bevatten foutieve medische informatie en incorrecte tot zelfs gevaarlijke preventietips (Verheyden, 2020).
Voor de meeste burgers zijn media de belangrijkste informatiebron als het gaat over berichtgeving over criminaliteit. De vraag stelt zich of mensen zich (onnodig) onveiliger gaan voelen door (foutieve) mediaberichtgeving over criminaliteit. Uit verschillende wetenschappelijke studies is immers gebleken dat media en angst voor criminaliteit niet losstaan van elkaar (Pleysier, 2009). Ze kunnen op verschillende manieren een rol spelen in het versterken van onveiligheidsgevoelens (Elffers & De Jong, 2004). Met deze bijdrage willen we nagaan wat de relatie is tussen fake news en angst voor criminaliteit. Grootschalig onderzoek hiernaar ontbreekt in de huidige wetenschappelijke literatuur.

Lees verder via tijdschriften.boomcriminologie.nl

Meer leren? Kom naar de HCB Masterclass ‘Omgang met desinformatie en maatschappelijke onrust’ op 1 december bij Landgoed Beukbergen met oa kolonel Hans van Dalen.