Shirine Moerkerken werkt als veranderkundige bij Strange|Strategy and Change en helpt organisaties bij de wijze waarop zij antwoorden geven op maatschappelijke vraagstukken. Zij schreef over haar vak in haar boek Hoe ik verander. Haar nieuwste boek Conflict eren is verschenen in mei 2021.
In de afgelopen maanden heb ik verschillende mensen uit andere vakgebieden gevraagd om in gesprek te gaan met mij en collega veranderkundigen over dit mooie vak. Er bleken veel overeenkomsten tussen ambachtelijk werkende vakmensen te bestaan. Zo viel het mij op dat wij niet wezenlijk andere dingen doen dan een antropoloog. Iemand die heel precies kijkt naar de gewoonten en socialisatieprocessen van groepen mensen. Wij hebben alleen een ander vertrekpunt: wij worden geacht het niet te houden bij kijken, maar ook iets te veranderen. Maar ja, aandachtig kijken en spreken over wat je ziet, verandert al een heleboel. Ook van een architect verschillen we niet veel. We ontwerpen een ruimte waarbinnen de patronen die als prettig en functioneel worden ervaren kunnen plaatsvinden. En waarbinnen verandering kan ontstaan. Het proces om daar te komen is wel een wezenlijk ander proces: de architect tekent vanuit zijn expertise jouw huis. De veranderkundige helpt mensen hun eigen ruimte te maken; stelt hoogstens vanuit expertise een aantal contextinterventies voor, zoals het betreden van een nieuwe markt door samen te werken met een ander bedrijf; of zoals het wijzigen van de besturingsstructuur; of zoals het maken van een ontmoetingsplek, zodat samenwerking tussen professionals eenvoudiger kan ontstaan.
Het meest confronterende echter vond ik dat alle vakmensen ons uiteindelijk een vergelijkbare vraag stelden: Hoe zorg je ervoor dat als je ‘verandert’ je geen schade aanricht? Oftewel: Is duurzame verandering er niet een die als vanzelf ontstaat en maakt alles wat je daarin probeert te bewegen het niet erger dan het was?
Zijn wij veranderkundigen veroorzakers van natuurrampen? Niet alleen smelt langzaam het ijs op de polen en stijgt de waterspiegel; heel langzaam denken mensen in organisaties dat ‘veranderen’ iets is wat je jaar in, jaar uit actief met elkaar moet doen. Wij veranderkundigen hebben ‘veranderen’ tot thema gemaakt en daarmee ligt in veel organisaties de nadruk erop. Als wij niet zouden bestaan, zouden organisaties net zo goed veranderen, maar niet met verandertrajecten, interventie strategieën, en ontwikkelprogramma’s. Wat doen wij onze samenleving eigenlijk aan door alle mensen die werken onder druk te zetten, omdat er weer iets anders moet?
Welke maatregelen kunnen wij treffen? Niet meer skiën, niet meer vliegen, in een elektrische auto rijden, ons huis in houtskelet bouwen en het isoleren met trippel glas, zonnepanelen op het dak leggen, afval scheiden, spullen hergebruiken. Wat betekent dit in de veranderkunde? De essentie van al deze maatregelen lijkt dat we bewuster nadenken over wat we werkelijk nodig hebben en schaarse energiebronnen niet verspillen. Misschien moet ik mijn opdrachtgevers leren hetzelfde te doen: echt nadenken over of ze deze verandering en bijbehorende veranderkundige nu echt nodig hebben. Of deze niet vanzelf ook zal ontstaan zonder iets actief te doen. Me met hen hardop afvragen welke mogelijke schade het inzetten van de verandering zou kunnen brengen. En wat ze met het geld zouden doen dat overblijft als ze me niet inhuren. Voor een deel doe ik het al. Ik zeg al ‘nee’ tegen 50% van de opdrachten bij afwezigheid van condities om tot succesvolle verandering te komen. Maar misschien kan het scherper, preciezer: klanten echt bewust maken waar ze me niet nodig hebben, ook niet een beetje.
Mensen boven Macht – Edwin Tuin
‘We blijven steeds in dezelfde valkuilen vallen’
Toezicht in verbinding – Weinig zon en veel behang? Blog Paul van Dijk
