Dubbel slachtoffer? Een multidisciplinaire discussie over het voorkomen van ­paradoxale situaties voor slachtoffers van partnergeweld

Dubbel slachtoffer?

Een multidisciplinaire discussie over het voorkomen van ­paradoxale situaties voor slachtoffers van partnergeweld

Arne Mellaard, Pauline Aarten, Janne van Doorn e.a. , ‘Dubbel slachtoffer?’, PROCES 2024, p. 78-91

‘Je moet als slachtoffer door alle hoepels van de instanties heen springen (…). Waarom word je door een slachtofferadvocaat begeleid in het juridische, maar niet daarvoor?’ (quote van deelnemer aan de workshop)

1. Inleiding
Ondanks de goedbedoelde inspanningen van beleidsmakers en professionals ervaren niet alle slachtoffers van intiem partnergeweld1 dat zij adequaat geholpen worden bij het stoppen van geweld en het stabiliseren van hun leven. In het multidisciplinaire landschap van de aanpak van huiselijk geweld in het algemeen, en specifiek van intiem partnergeweld, is voor iedere vorm van hulp of ondersteuning een andere organisatie betrokken.2 Deze aanpak leidt echter tot veel frustraties en onbegrip, zowel bij slachtoffers als bij professionals. Signalen uit de praktijk van Slachtofferhulp Nederland wijzen erop dat door deze praktijken (emotionele) ondersteuning van slachtoffers soms te lang op zich laat wachten, waardoor bijvoorbeeld stressklachten langer aanhouden. Ook professionals ervaren veel frustraties in de samenwerking met organisaties om tot een goede aanpak te komen. Om deze reden hebben het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid, Movisie en het Nederlands Jeugdinstituut een frustratiewijzer ontwikkeld waarin de belangrijkste frustraties en knelpunten die professionals ervaren om tot een goede samenwerking te komen, worden gedeeld, evenals oplossingen om de samenwerking te verbeteren.3
Een dergelijk complex landschap leidt niet enkel tot frustraties, maar levert zelfs situaties op die paradoxaal kunnen worden genoemd: de aanpak om slachtoffers te beschermen tegen hun (ex-)partner leidt niet of onvoldoende tot veiligheid van het slachtoffer of heeft zelfs toegenomen onveiligheid als tegengesteld effect. Daarnaast bevinden hulpverleners en slachtoffers zich in een constante state of review.4 Zo wordt het slachtoffer voortdurend onderworpen aan vormen van onderzoek en verantwoording om te kunnen bepalen of de persoon (nog) recht heeft op bescherming, hulp of ondersteuning. Hulpverleners dienen vervolgens deze bescherming of ondersteuning te verantwoorden naar bijvoorbeeld subsidiegevers of inspectieautoriteiten. Een dergelijke state of review is in eerder onderzoek gemarkeerd als symptoom van een zogenoemd ‘complex systeem’:5 de verschillende mensen, organisaties en sectoren betrokken bij de aanpak van intiem partnergeweld hebben vaak andere belangen, waarden en overtuigingen. Dit maakt samenwerken complex en werkt paradoxale situaties in de hand. Het is van belang om het systeem onder de loep te nemen, om een begin te kunnen maken met duurzame veranderingen in de aanpak en effectiviteit van intiem partnergeweld en het voorkomen van paradoxale situaties voor slachtoffers. Het onderhavige artikel zet een eerste stap daartoe.
Geïnspireerd door Rabinows6 ideeën over samenwerking en casework is tijdens de Victimology Summer School 20227 in drie werksessies met professionals uit de praktijk een antwoord gezocht op de vraag hoe paradoxale situaties in het systeem voorkomen kunnen worden. De theorie van Nobles en collega’s over complexe systemen (hun Action Scales Model) zal in dit artikel als leidraad fungeren. Deze theorie zegt namelijk niet alleen iets over hoe een systeem kan aanzetten tot ongewenste situaties, maar geeft ook handvatten hoe een systeem veranderd kan worden aan de hand van vier niveaus. Deze zullen hierna toegelicht worden.

Lees verder via bjutijdschriften.nl