Voorschoolse educatie: wat draagt bij aan de effectiviteit?

Een bijdrage van onze gastblogger IJsbrand Jepma (Sardes)

Voorschoolse educatie van hoge kwaliteit is gunstig is voor de ontwikkeling van jonge kinderen, vooral voor zogenaamde doelgroepkinderen. Met voorschoolse educatie worden doelgroepkinderen al op jonge leeftijd blootgesteld aan een rijkere ontwikkelingsstimulering dan in de thuissituatie. De ervaringen in de eerste levensfase van kinderen zijn van doorslaggevend belang voor het latere leven. Kort en goed: kinderen die deelnemen aan voorschoolse educatie hebben een betere start op school en halen achterstanden ten opzichte van andere kinderen in. Op de langere termijn volgen ze hogere vormen van voortgezet onderwijs en krijgen vaker een betaalde baan. Een vrij recente studie laat zelfs zien dat de effecten van voorschoolse educatie voortvloeien naar de volgende generatie. Vroegere deelnemers blijken later betere opvoeders [zie een eerdere blog]. Maar wat draagt bij aan de effectiviteit van voorschoolse educatie? Daarover is minder bekend. Hieronder volgen acht factoren die positief samenhangen met de brede ontwikkeling van doelgroepkinderen [1].

1. Startleeftijd
Onderzoek maakt duidelijk dat vroeg beginnen met voorschoolse educatie vooral goed is voor de cognitieve ontwikkeling van kinderen. Starten tussen het 2e en 3e levensjaar biedt de beste garanties op positieve en blijvende resultaten. Zo blijkt dat kinderen die met 3 jaar starten daar op langere termijn meer profijt van hebben dan kinderen die op latere leeftijd starten.

2. Programmaduur
Kinderen die langer deelnemen, leren meer en ontwikkelen zich beter. Twee jaar voorschoolse educatie heeft meer impact dan één jaar. Hoewel het effect van het eerste jaar groter kan zijn dan het effect van het tweede jaar. Ander onderzoek laat zien dat kinderen die minimaal twee jaar deelnemen aan voorschoolse educatie betere onderwijsprestaties behalen op 15-jarige leeftijd. Uit een onderzoek naar de ‘timing’ (hier een combinatie van startleeftijd en programmaduur) van voorschoolse educatie met hoge kwaliteit komen de onderzoekers tot de conclusie dat starten voor het 3e levensjaar grotere effecten heeft en van langere duur.

3. Dosering (totaaltijd)
Behalve de startleeftijd en de programmaduur is ook de tijd die een kind een ontwikkelingsstimulerend programma volgt van invloed op de ontwikkeling. Er is geen eenduidig antwoord te geven op de vraag wat de beste dosering is, want de bevindingen zijn wisselend. Amerikaans onderzoek laat bijvoorbeeld zien dat de ontwikkeling van kinderen niet verschilt bij halve of hele dagen deelname aan voorschoolse educatie, ook niet als wordt gecorrigeerd voor programmaduur.

4. Educatieve kwaliteit
Bij voorschoolse educatie wordt onderscheid gemaakt tussen structurele en proceskwaliteit. Structurele kwaliteit heeft betrekking op programmakenmerken en uitvoeringsvoorwaarden. Denk aan maximale groepsgrootte en opleidingsniveau van pedagogisch medewerkers. Proceskwaliteit heeft onder meer betrekking op de relaties en interacties tussen kinderen en volwassenen. Proceskwaliteit is belangrijker voor de ontwikkeling van kinderen dan de structurele kwaliteit, zo laat een grote hoeveelheid onderzoek zien. Als kinderen warme, positieve en stimulerende interacties ervaren met professionals en stimulerende activiteiten krijgen aangeboden, dan is dat gunstig voor de taalontwikkeling, woordenschat, denk-/rekenontwikkeling en sociale vaardigheden van kinderen.

Lees verder via earlyyearsblog.nl

Leren over actuele trends en ontwikkelingen in kinderopvang van IJsbrand Jepma, Dorien Vader, Kelly Libregts en Jaap Tulp? Op 4 oktober vindt de 7e editie plaats van het jaarlijks HCB Seminar Checklist Kinderopvang, georganiseerd door het Haags Congres Bureau.

Hubert de Groot verzorgt op 13 december 2023 de HCB Masterclass Slagvaardige Teams in kinderopvang, basisonderwijs en IKC 2023, georganiseerd door het Haags Congres Bureau