Vertel ook burgers waarom rechtsstaat zo belangrijk is

De Staatscommissie rechtsstaat roept politici, bestuurders en uitvoerders op tot rechtsstatelijk leiderschap. Lonneke van Noije en Josje den Ridder (Sociaal en Cultureel Planbureau) geven een aanvullend argument voor deze oproep: de rechtsstaat is onvoldoende bekend en daardoor onbemind bij burgers.

Op maandag 10 juni presenteerde de Staatscommissie rechtsstaat haar eindadvies met daarin tien voorstellen om ‘de gebroken belofte van de rechtsstaat in te lossen’. De Staatscommissie bekijkt de rechtsstaat, conform haar opdracht, vanuit het perspectief van burgers. Wie echter ook naar burgers kijkt, ziet nog een belangrijke reden om werk te maken van de aanbevelingen van de Staatscommissie: ook het rechtsstatelijke ethos van burgers is niet vanzelfsprekend.

Gebrek aan rechtsstatelijke cultuur
Het adviesrapport opent door de essentie van de rechtsstaat helder samen te vatten in drie functies.

• Het moet burgers beschermen tegen machtsmisbruik van de overheid (de beschermende functie);
• Het moet de invloed van burgers op de overheidsmacht garanderen (de democratische functie);
• Het moet burgers noodzakelijke ondersteuning geven voor volwaardige deelname aan de rechtsstaat (de voorwaardenscheppende functie).

De Staatscommissie stelt vast dat de rechtsstaat in al deze functies tekortschiet en illustreert dat met talrijke persoonlijke verhalen van mensen.

De Staatscommissie roept overheidsfunctionarissen op tot actief uitdragen van de principes van de rechtsstaat

Naast heel concrete aanbevelingen die formeel geregeld kunnen worden, zoals een financiële investering in de rechtsbijstand en afschaffing van het toetsingsverbod aan de Grondwet, spreekt de Staatscommissie elke overheidsfunctionaris aan op zijn rechtsstatelijke grondhouding.

De commissie roept hen op tot rechtsstatelijk leiderschap en het actief uitdragen van de principes van de rechtsstaat. De staatscommissie constateert een gebrek aan rechtsstatelijke cultuur in het openbaar bestuur door onderwaardering van de rechtsstaat, en stelt zich de vraag of dat voortkomt uit een gebrek aan kennis bij overheidsfunctionarissen, uit overtuiging dat het niet zo belangrijk is, of uit beide.

Lees verder via socialevraagstukken.nl

Meer leren van Janine Janssen over de samenhang tussen huiselijk geweld en zware criminaliteit? En over de bevoegdheden van de burgemeester bij demonstraties en online gebiedsverboden? En over radicalisering, white-collar crime, jeugdcriminaliteit en verwarde personen? Kom naar de HCB Seminars ‘Topsprekers in Veiligheid 2024’ op 9 oktober en 6 november met Janine Berton, Bram Sizoo, Janine Janssen, Bob Hoogenboom, André van der Laan en Jan van der Grinten.