Ondermijning door criminele ‘weldoeners’

Inventariserend onderzoek (2018). Monique Bruinsma, Rik Ceulen en Toine Spapens, m.m.v. Charlotte Deij. Politiekunde 93
Deze publicatie is onderdeel van de themareeks over verschillende facetten van ondermijnende criminaliteit.

Samenvatting
Personen met een dubieuze achtergrond proberen regelmatig om zich positief te profileren met het steunen van maatschappelijk nuttige activiteiten. Ze sponsoren sportverenigingen, zitten achter stichtingen voor goede doelen, organiseren evenementen, zijn actief in de zorg, of regelen van alles voor buurtbewoners. Minimaal een op de drie Nederlandse gemeenten kent wel een dergelijke ‘weldoener.’ Dit blijkt uit onderzoek van Tilburg University in opdracht van het Onderzoeksprogramma Politie en Wetenschap.

Weldoenerschap biedt personen met een verdachte achtergrond de gelegenheid om hun aanzien in de samenleving te vergroten. Dit was al bekend uit het buitenland. Een voorbeeld is de Colombiaanse drugsbaron Pablo Escobar, die investeerde in sociale voorzieningen, huizen, sportvelden, scholen en allerlei soorten van armenzorg. Ook in Nederland kunnen gemakkelijk voorbeelden worden gevonden, maar tot op heden ontbrak systematisch onderzoek. Het rapport ‘Ondermijning door criminele weldoeners’ laat zien dat het probleem in vrijwel alle grotere gemeenten bekend is. Er zijn ruim 50 casus bestudeerd. Gemiddeld heeft een op de drie gemeenten een criminele weldoener binnen de grenzen.

De belangrijkste vorm is het sponsoren van sportverenigingen, vooral in het voetbal. De financiële steun loopt uiteen van het kopen van een reclamebord tot het betalen van de complete jeugdopleiding. Een variant hierop is het financieren van evenementen. Criminelen blijken daarnaast met stichtingen de meest uiteenlopende goede doelen te ondersteunen. Die stichtingen worden echter ook misbruikt voor criminele activiteiten. Dat geldt ook voor de zorg, waar het regelen van PGB-budgetten voor hulpbehoevenden vaak hand in hand gaat met fraude. Een laatste variant zijn ‘wijkkoningen’, die voor hun buurt en de bewoners allerlei zaken regelen. In ruil daarvoor wordt wel zwijgzaamheid en loyaliteit verwacht.
De achtergrond van weldoeners loopt uiteen. Het gaat bijvoorbeeld om (voormalige) drugscriminelen, leden van motorbendes en louche ondernemers. Hun maatschappelijke activiteiten komen doorgaans aan het licht wanneer er een strafrechtelijk onderzoek tegen ze wordt gestart, of wanneer er klachten binnenkomen. Weldoeners zijn vaak invloedrijk en krijgen van de omgeving lang het voordeel van de twijfel, onder het mom: ‘er is nog nooit iets bewezen.’ Ook de lijntjes naar gemeentebestuurders of raadslieden zijn soms opvallend kort.

Lees verder via politieenwetenschap.nl

Meer leren over ondermijning vanuit een internationaal perspectief? Volg 10 juni online het Seminar De Veilige Gemeente 2020 georganiseerd door het Haags Congres Bureau. Met oa Ton Rombouts, Kris Renckens, Leonie Willemsen, Ben van der Hoeven en Frank van Summeren.

Of volg 24 juni het online seminar De Veilige Gemeente Online Summer Special 2020/2021 – Ondermijning aanpakken tijdens en na de lockdown. Met topsprekers prof. dr. Hans Boutellier (VU en Verwey-Jonker Instituut), Shanna Mehlbaum (Mehlbaum Onderzoek & Advies), Arnout de Vries (TNO, Heidie Pols (Haags Economische Interventie Team) en Krista Schram (Hogeschool Inholland).