Geen andere overheid voor de zware jeugdhulp

Naar de provincie?
De Groningse hoogleraar staatsrecht Douwe Jan Elzinga stelt voor om de zware vormen van jeugdhulp weg te halen bij de gemeente en over te hevelen naar de provincie (Binnenlands Bestuur, 1 juli, pag. 9). Volgens hem is dat nodig, omdat de instellingen die gespecialiseerde jeugdhulp bieden nu moeten voldoen aan bureaucratische eisen van te veel verschillende gemeenten. Sommige instellingen moeten sinds de decentralisaties van 2015 met meer dan 100 gemeenten zaken doen. De instellingen hadden eerder ook al geklaagd over de bureaucratie. De klachten over de bureaucratie zijn volgens mij terecht; maar de zware jeugdhulp weer weg halen bij de gemeente is geen goed idee.

Stelsel-ADHD
Het eerste bezwaar tegen het voorstel van Elzinga is de onrust die een discussie over het stelsel veroorzaakt, anderhalf jaar na de invoering. Stelsel-onrust is een van de grootste problemen van de jeugdhulp. Het slokt veel geld, tijd en aandacht op die beter besteed zou kunnen worden aan de hulp zelf. In de eerste jaren van een nieuwe wet wordt er al volop geëvalueerd en worden er alweer nieuwe stelsels voorgesteld. Maar juist in de eerste jaren is er een risico op krankzinnige bureaucratie, omdat de nieuwe financiers proberen iets wat ze niet snappen toch te beheersen. Dan krijg je onzinnige registraties. Ik denk, dat het zeven tot tien jaar duurt voordat het nuttig is om de balans op te maken. We lijden aan de kortademigheid van de politiek en de publieke opinie. We kunnen niet meer afwachten, alles moet direct klaar zijn. We lijden aan stelsel-ADHD.

Opwaartse druk
Het tweede bezwaar is, dat er feitelijk een splitsing zou komen tussen de jeugdhulp die de gemeente betaalt en jeugdhulp die de provincie betaalt. De bedoeling van de transformatie is, dat er een verschuiving komt naar hulp in de eigen omgeving van jeugdige en gezin. Maar als de gemeente niet meer verantwoordelijk is voor de zware hulpvormen, dan wordt het verleidelijk voor gemeentelijke instanties om jeugdigen te verwijzen naar de zware voorzieningen. Dan is er een prikkel om jeugdigen met lastig gedrag en jeugdigen die langdurige zorg nodig hebben uit de eigen omgeving te verplaatsen naar gespecialiseerde voorzieningen. Dat is het omgekeerde van de transformatie. Ik denk, dat de meeste professionals in de gespecialiseerde voorzieningen dat ook niet willen. Een behandeling is toch altijd gericht op (weer) meedoen in de samenleving en dan is het beter als er ‘trekkracht’ is vanuit de omgeving, al is het maar de financiën van de gemeente.

Centrale bureaucratie is ook erg
Naast deze twee bezwaren is het nog maar de vraag of de provincie geen bureaucratische eisen gaat stellen aan de instellingen. De klacht, dat er te veel bureaucratie was, was één van de argumenten om de jeugdhulp bij de provincies weg te halen. Hetzelfde geldt voor de optie om de gespecialiseerde jeugdhulp over te brengen naar het rijk of naar de zorgverzekeraars. Het probleem is niet, dat een instelling te maken heeft met verschillende opdrachtgevers. Iedere ondernemer heeft verschillende opdrachtgevers. Het probleem is, dat de systemen om jeugdhulp in te kopen niet goed werken. Dat probleem wordt niet opgelost met een centralisatie.

Tijd voor transformatie
In plaats van nu alweer te gaan trekken aan het stelsel is het beter om de tijd te nemen om de kansen voor transformatie te benutten. Dat gaat nog wel een aantal jaren kosten, maar ja, sociale systemen veranderen langzaam. De aanbieders kunnen een belangrijke factor worden in de transformatie. Ze moeten de tijd krijgen en hun expertise inzetten om nieuwe oplossingen te realiseren voor jeugdigen met ernstige problemen. Samen met de jeugdige, de ouders, de gemeente en lokale voorzieningen.

Bron: Van Montfoort