De veroordeling van de achterstandswijk

Vanaf mijn groene eilandje in het oude maasdorp Blerick wil ik vandaag eens inzoomen op ‘de achterstandswijk’. Dit kan elke willekeurige wijk in elke willekeurige stad zijn. Voor de beeldvorming noem ik deze prachtige wijk de “Vogelaarbuurt”. De wijk is gebouwd rond 1970 in een totaal uitgewist landschap, bestaat uitsluitend uit rijtjeshuizen en enkele flats aan rechte brede straten en parkeerpleinen. De openbare voorzieningen zijn gesitueerd rond de keurig gemaaide grasveldjes die samen met de bomenlanen de groene structuur van de wijk vormen.

Het gaat niet zo goed in de Vogelaarbuurt. Volgens de rapporten over de wijk, die tot stand zijn gekomen door in een afgebakend postcodegebied met een afgebakende scope vanuit een bepaalde beeldvorming onderzoek te doen, is er sprake van ernstige sociaal maatschappelijke problemen. Tot voor kort was het allemaal nog wel te doen, maar sinds de decentralisaties en bezuinigingen wordt er een groot beroep op de inwoners gedaan. Maar de inwoners doen niks, ze zijn niet vooruit te branden. Ze voelen zich niet verantwoordelijk voor hun omgeving. Je zou verwachten dat de inwoners bij een bepaalde mate van schaarste (bezuinigen op openbare ruimte bijvoorbeeld) zelf wel de handen uit de mouwen gaan steken.

NOT!

Hoe kan dat?

Beeldvorming, ik ga eens hardop denken. Zoals mensen in een achterstandssituatie kunnen belanden, kunnen wijken of zelfs hele steden en provincies (Venlo, Limburg) in een achterstandssituatie terecht komen. Voelt u’m al? Het imago van Venlo (traag, stront eigenwijs) en Limburg (eigenwijs en achtergesteld) . Die beeldvorming komt niet door dat de mensen daar dommer zijn. Het komt vooral doordat de beeldvormers niet verder kijken dan de neus lang is en naar het beeld gaan handelen. Stigmatisering heet dat. En stigmatisering is minstens net zo schadelijk als de kwaal zelf. Stigmatisering houdt beeldvorming namelijk in stand en maakt de kwaal erger.

Op het moment dat de overheid vanuit die beeldvorming handelt (lekker makkelijk omdat de overheid per definitie middelen heeft om beeldvorming te ‘bewijzen’ en de inwoners per definitie heel veel minder middelen hebben om beeldvorming te ontzenuwen…) krijgt de wijk te maken met een bepaalde ‘speciale benadering’. De behandeling die de beeldvormer het meest gewenst acht dus, wel te verstaan. En dat wordt vastgelegd in beleid.

Helaas heb ik mogen aanhoren, aanzien en aanvoelen wat die beeldvorming met mensen doet. De beeldvorming leidt in wandelgangen tot oordeelvorming. En van daaruit volgt in die zelfde gangen al snel een bepaalde besluitvorming: de ongeschreven vooroordelen, haast wetmatigheden, over de Vogelaarbuurt. Zonder verder onderzoek te doen, maar door generalisatie en aannames wordt er gesproken over ‘domme mensen’. Tja, logisch ook wel. De inwoners van de wijk zijn laag opgeleid, dus dom. En domme mensen weten niet wat goed voor ze is, dus moeten we het ze vertellen (betuttelen). Domme mensen zijn dom omdat ze ooit een verkeerde schoolkeuze maakten, dus eigen schuld dikke bult. Domme mensen schreeuwen harder omdat ze niet goed hebben leren communiceren, dus hoef je ze niet serieus te nemen.

Critische geluiden en signalen uit de wijk worden gesust. Want de mensen zijn dom, de overheid weet het beter. En zo ontstaat aan de andere kant dus het beeld dat inwoners zich niet begrepen voelen en dat de overheid iets is voor en door mensen die zich beter voelen. De kloof tussen politiek en kiezer, tussen overheid en burger. Er ontstaat een overheid die doof is voor andere geluiden dan de geluiden uit eigen vertrouwde en hoogopgeleide kringen. Er ontstaat een exclusieve overheid. Een overheid die meer open staat voor mensen uit de ene wijk en minder voor mensen uit een andere wijk.

Op het moment dat stigmatisering door de overheid leidt tot beleid, dus het langdurig en systematisch uitoefenen van een speciale (bevooroordeelde) handelswijze op een bepaalde groep mensen, is de kans groot dat die groep mensen zich onrechtmatig behandeld gaat voelen. Foute boel! Als die groep mensen dan ook nog eens een kennisachterstand heeft en zich niet kan verdedigen tegen de beeldvorming, leidt dit tot een steeds groter wordende kloof tussen overheid en inwoners. Het zal leiden tot een onverklaarbare toename van Henk’s en Anita’s die de politiek bij de volgende verkiezingen vast hard zullen gaan afrekenen op die beeldvorming.

Dit hardop denken brengt me terug bij de vraag hoe het kan dat mensen in achterstandswijken niet makkelijk te activeren zijn. Als schaarste niet werkt, betuttelen ook niet en loslaten ook niet, hoe kan het proces waardoor deze wijken achterop raken dan worden gestopt? Ik denk dat een eerste stap het loslaten van de vooroordelen is. Stop met de stigmatisering van de achterblijvers. Een actie van de beeldvormer, van de de politiek dus. Niet een actie van de burger.

De politiek is aan zet.

Het is vijf voor twaalf!

Bron: arjanvandenbosch.nl