De stadsetiquette van het moderne politieapparaat

Interview met criminologe Elke Devroe door Andrea Hijmans over het onderzoek naar veiligheidsbeleid in 22 Europese steden en het boek Policing European Metropolises (Devroe, Edwards, Ponsaers)

Wat onderzoek je?
‘Politiesystemen in diverse steden en landen. Hoe de politie is georganiseerd, wat de relatie is met de burger. En vooral waar ze haar legitimiteit vandaan haalt. In de praktijk gaat de research grotendeels over de link tussen politie en public disorder. In grote steden, want overlast doet zich daar het meeste voelen. Politiebeleid heeft alles te maken met de moderne stadsetiquette, maar ook met de vraag: Hoe tolerant zijn we? En hoe tolerant is de politie?’

Wat zijn je belangrijkste bevindingen?
‘We bewegen ons steeds meer richting controlemaatschappij door te werken vanuit een risicomodel. Elk mogelijk gevaar dat ons zou kunnen treffen proberen we zoveel mogelijk van tevoren uit te sluiten. En als er toch iets gebeurt willen we tot in detail kunnen nagaan wie verantwoordelijk is. Na 9/11 nam deze manier van denken in de VS een enorm vlucht, de afgelopen 10 jaar kreeg die ook in Europa voet aan de grond. Het toverwoord: risicobeheersing. Dat uit zich in de publieke ruimte bijvoorbeeld in de vorm van meer dranghekken, fellere verlichting, gated communities of mosquito’s (apparaten die irritant geluid produceren om hangjongeren te verjagen). Maar ook in meer politie op straat, harder optreden, meer afstand tot de burger.

Een opmerkelijke verschuiving ten opzicht van zo’n dertig jaar geleden, de hoogtijdagen van COP (Community Oriented Policing). Een benadering gericht op preventie, gemeenschapszin, hulpverlening en “theedrinken”. Kortom, op participatie. Vanwaar die omslag? Natuurlijk hangt dat samen met terrorismedreiging. Elke burger kan een potentieel gevaar vormen, en wordt ook als zodanig tegemoet getreden. Maar ook een rol speelt het schaarser worden van publieke ruimte (er wordt steeds meer openbare ruimte geprivatiseerd) en de toegenomen diversiteit. Dat geeft spanningen.’

Waarom is het belangrijk om dat te onderzoeken?
‘Iedereen wil graag wonen in een fijne, veilige, leefbare stad. De manier waarop je het politieapparaat inricht heeft daar invloed op. Wat werkt het beste? Beleidsmakers kijken doorgaans naar drie indicatoren: radicalisering (moet naar beneden), criminaliteit (liefst naar nul) en het veiligheidsgevoel (graag omhoog). Je kunt echter ook een ander soort vragen stellen: Is de bevolking tevreden? Vinden ze het een leuke stad? Heeft die misschien een prijs gekregen voor aantrekkelijkheid op een bepaald terrein?’

Verrassingen?
‘Ons onderzoek besloeg 22 Europese steden. Het meest verrassend vond ik de situatie in Italië. Een land met meer dan 50 verschillende politieorganisaties. Ik dacht: “Ze zullen op centraal niveau wel proberen die min of meer gelijk te trekken”. Maar nee. Milaan voerde bijvoorbeeld een behoorlijk sociaal beleid, terwijl de politie van Rome juist inzette op hard optreden (vooral tegen Roma zigeuners).’

Ben je zelf persoonlijke betrokken bij het onderwerp?
‘Ik woon in Katwijk, en ook in Gent. In een multiculturele voormalige textielarbeidersbuurt, waar weinig mensen geld hebben. Een bewuste keuze. Katwijk daarentegen is de Biblebelt, en mijn wijk een blanke, doodstille buurt waar mensen op zondag drie keer naar de kerk gaan, soms met paard en kar. Mijn buurtgenoten probeer ik ervan te overtuigen dat ze diversiteit moeten omarmen. Loop gewoon eens binnen bij die Bulgaarse buurman! Moeilijk. Maar als we kunnen accepteren dat de wereld verandert zijn we al een heel eind.’

Elke Devroe is thans verbonden aan de Hogeschool Gent en daarvoor aan ISGA en publiceerde o.a. over overlast en social disorder, contraterrorisme en politie in België, politiesystemen in Europese metropolen, radicalisering in Molenbeek en de ‘politics of security’ in stedelijke regio’s. Tevens is ze hoofdredacteur van het Nederlands-Belgische tijdschrift ‘Cahiers Politiestudies’ en werkte ze in verschillende hoedanigheden mee aan (hand)boeken en artikelen.

Dr. Elke Devroe verzorgt op 31 oktober 2018 het college ‘Interventies en maatregelen – Effectief beleid formuleren en uitvoeren’ in de collegereeks ‘Veiligheid, recht en bestuur’ van het Haag Congres Bureau. Andere sprekers zijn prof.dr. Hans Boutellier, prof.dr. Ira Helsloot, de Gentse politiecommissaris Steven De Smet, burgemeester Henk Robben van de gemeente Wierden, Dr. Marc Schuilenburg en Dr. Ronald van Steden. De reeks start op 31 januari bij het Koninklijk Instituut van Ingenieurs in Den Haag.