7 vragen aan Steven De Smet, hoofdcommissaris bij de Gentse politie

1. Wat is volgens jou het afgelopen jaar de grootste ‘misser’ geweest op het gebied van veiligheid en waarom?
Tot 1998 bestond de wetshandhaving in België uit de rijkswacht, de gerechtelijke politie bij de parketten, de gemeentepolitie en kleinere politiediensten (spoorwegpolitie, luchtvaartpolitie en zeevaartpolitie). De eerder vijandige houding en het wantrouwen onderling maakte in de jaren 80 en 90 een chaotische organisatie van politie en justitie. De extreem gewelddadige overvallen van de Bende van Nijvel en terroristische aanslagen van de C.C.C. (Cellules Communistes Combattantes) destabiliseerden het land. Op 29 mei 1985 bewees het Heizeldrama dat de politiediensten niet op elkaar afgestemd waren en dat bevoegdheden overlapten. Dat besloten parlementaire onderzoekscommissies. De ‘Bendecommissie’ reageerde in 1990 met het Pinksterplan dat de rijkswacht demilitariseerde, maar een hervorming van de politiediensten bleef, tot de Dutroux-wandeling, uit.De Dutroux-affaire in 1996 zorgde voor een nieuwe deuk in het vertrouwen in politie en gerecht. De verontwaardiging bereikte een hoogtepunt met de ‘witte mars’. Twee nieuwe parlementaire onderzoekscommissies zochten naar oplossingen, maar het was met de ontsnapping van Dutroux in april 1998 dat er nog eens een verandering kwam. Het Octopusakkoord creëerde een geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus. Het federale niveau bracht de voormalige centrale diensten van de rijkswacht en de voormalige gerechtelijke politie samen. Het lokale niveau verenigde de voormalige korpsen van de gemeentepolitie en de voormalige territoriale brigades van de rijkswacht.
Sindsdien werd deze reorganisatie niet bijgestuurd.
Na de terroristische aanslagen in Zaventem, dd. 22 maart 2016 werd het, opnieuw, duidelijk dat de huidige politie structuren niet (meer) voldoen….. doch er was geen politiek draagvlak om de nodige hervormingen door te voeren.

2. Wat is volgens jou het afgelopen jaar het grootste ‘succes’ geweest op het gebied van veiligheid en waarom?
Daarvoor kijk ik graag naar Nederland waar men, sedert 2013 de politieorganisatie bijstuurde en , na ups en downs, in 2017 de weg heeft gevonden om de uitdagingen die de digitale (r)evolutie in onze maatschappij veroorzaakt, aan te kunnen.

3. Wat is op het gebied van veiligheid volgens jou de belangrijkste verandering het afgelopen jaar?
De (h)erkenning van de twitterende wijkagent. De meeste wijkagenten In Nederland hebben inmiddels een twitteraccount waardoor politie steeds gerichter kan werken. Ook via Youtube bereikte de Nederlandse politie haar burgers wat uiteindelijk resulteerde in ‘vloggende’ wijkagenten.
Het verbaast me niet dat de Nederlanders het een stuk gemakkelijker hebben met de digitale media, gewoon omdat die kanalen zoveel kenmerken hebben die nauwer aansluiten bij jullie cultuur. In Vlaanderen vinden velen onze noorderburen nog steeds te direct. Ze nemen geen blad voor de mond, praten vrank en vrij over persoonlijke zaken, bespreken gemakkelijk vergissingen en delen graag hun kennis met elkaar en anderen. Deze cultuur van rechtstreekse dialoog en transparantie vind je rechtstreeks terug op sociale media. De meeste Vlamingen hebben het daar een stuk moeilijker mee. Schrik voor achterklap, politieke spelletjes en professionele afrekeningen zitten er diep in. Zich blootgeven, of dat nu in de reële of virtuele wereld is, ligt niet voor de hand. De Belgische achterstand op Nederland bij het inzetten van deze nieuwe technologieën is volgens mij ook te wijten aan de eerder afwachtende houding van onze overheid ten opzichte van deze vernieuwingen. Ze kennen facebook en twitter wel, maar besteden er geen aandacht aan zodat ze er de mogelijkheden niet van inzien. Onbekend is onbemind.

4. Waar moeten we volgens jou de komende jaren de accenten leggen m.b.t. veiligheid?
Door de nieuwe media duiken er razend snel nieuwe criminele tactieken en fenomen op die vlug hun weg vinden naar de samenleving. De nieuwe technische mogelijkheden zijn een aantrekkelijk doelwit geworden voor criminelen die zich bezighouden met misdrijven van high-tech crime. Voorbeelden zijn afpersing, of sabotagepraktijken (door virussen, spyware, hacking), identiteitsdiefstal en geavanceerde paspoortfraude. De politie kan haar ogen niet sluiten voor deze veranderingen en de uitdagingen die het internet met zich meebrengt alleen op een adequate manier tegemoet te treden door anders te gaan werken: “new crimes, new methods”. Momenteel heerst er op het internet een soort van vage wetteloosheid. Het huidige juridische kader is nog steeds gebaseerd op de reële wereld en daar hebben cyberflikken niets aan. Het is aan de rechters, juristen en specialisten wetgeving om zich een heleboel vragen te stellen. Welke rechtsgeldigheid heeft bewijsmateriaal dat op het internet verzameld werd? Mogen politie-inspecteurs zich op het internet als iemand anders voordoen? Wat doe je als internetpagina’s met illegale inhoud de volgende dag weg zijn?

5. Formuleer in één zin wat volgens jou het fundament is van een veilige samenleving
Burgers die hulp nodig hebben moeten kunnen rekenen op een goed functionerende en succesvolle politie.

6. Wat fascineert jou m.b.t. het thema veiligheid?
Mijn kleindochter Ella trekt foto’s met de smart phone van haar vader. Wanneer ze vraagt of ze met pépé mag bellen – dat is haar overgrootvader – dan bedoelt ze eigenlijk Facetimen op een tablet pc. Ze verwacht dat het scherm van de televisie wegglijdt wanneer ze er met haar vinger over wrijft. Op 25 april 2018 wordt ze tien jaar. Ella is een digital native en het is voor haar dat ik mijn ideeën wil doorgeven. Het is aan ons, digital immigrants om te maken dat onze (klein)kinderen hun weg vinden in de aanstormende maatschappij en dat we er, samen, moeten voor zorgen dat ze nog over een reguliere politie kunnen beschikken.
Laat ons oppassen dat we ons niet uit de markt laten zetten, ons laten ‘ontmarkten’ laat ons oppassen voor de privatisering van de maatschappelijk veiligheid. Politie en krijgsmacht hebben het alleenrecht op het gebruik van geweld en dat moet ongewijzigd blijven. Ik heb geen schrik voor een vijandige overname, maar wel van een maatschappij waarin de politieorganisatie de digitale boot heeft gemist.

7. Waarom mogen we jouw boek ‘De Nieuwe Politie’ zeker niet missen?
‘Steven De Smet is als geen ander betrokken bij de digitalisering van de politie. Hij schetst op magistrale wijze naar waar de politiefunctie kan evolueren in een wereld waar digitaal normaal geworden is.’
Peter Hinssen, auteur van ‘The Day After Tomorrow’

‘De politie moet evolueren op het hartritme van de samenleving van vandaag. Dit boek is hier een prachtige staalkaart van.’
Prof. dr. Paul Ponsaers, Universiteit Gent, voorzitter Centrum voor Politiestudies

Steven De Smet is hoofdcommissaris bij de Gentse politie met, op 1 september 40 jaar operationele ervaring als veiligheidsofficier bij massamanifestaties en communicatiemanager. Hij is een veelgevraagd spreker omtrent zijn visie op politie(werking) en een believer inzake sociale media.

Steven De Smet, Elke Devroe, prof. Hans Boutellier, prof. Ira Helsoot, Ronald van Steden, Marc Schuilenburg en burgemeester Henk Robben traden op tijdens de HCB Collegereeks ‘Veiligheid, recht en bestuur’.