6 vragen over desinformatie aan…..Jim Boevink

Interview met Jim Boevink, adviseur Taskforce digitale veiligheid bij de gemeente Amsterdam en spreker op de HCB Masterclass ‘Omgang met desinformatie en maatschappelijke onrust’ die op 1 december wordt gehouden bij Landgoed Beukbergen in Huis ter Heide en wordt georganiseerd door het Haags Congres Bureau.

Een beschrijvend cv van Jim Boevink is te lezen op de website van het Haags Congres Bureau.

Vragen gesteld door Elwin Veldhuis, Haags Congres Bureau (HCB).

Er wordt gesproken over desinformatie. Kun je aangeven wat hier onder wordt verstaan?

Voor desinformatie hanteren wij de volgende definitie: ‘Aantoonbaar foute of misleidende informatie die wordt gecreëerd, gepresenteerd en verspreid voor economisch gewin of om het publiek opzettelijk te bedriegen, en die schade in het publieke domein kan veroorzaken’.

Om een genuanceerder beeld van desinformatie te geven, is de volgende indeling gemaakt:
• Complottheorieën: een theorie of opvatting dat een bepaalde gebeurtenis, ontwikkeling of toestand op sociaal, politiek of economisch gebied het resultaat is van een samenzwering
• Clickbait: Verwijst naar prikkelende en sensationele content die volgens vaste formules wordt gepresenteerd, waarbij veelal genummerde overzichten worden gebruikt (soms ook wel een ‘listicle’ genoemd) en een ‘informatieleemte’ wordt gecreëerd die de nieuwsgierigheid opwekt, met titels als ‘twintig dingen die je niet moet doen als je naar Japan gaat’ (O’Donovan, 2018).
• Politiek sterk gekleurd: Ook wel ‘hyperpartijdig’ genoemd.

Naast desinformatie bestaat er misinformatie en malinformatie. Misinformatie: onbedoeld onjuiste informatie. Malinformatie: malware of kwaadaardige informatie, zoals pesterijen, giftige content en haatzaaien op internet waarbij juiste informatie wordt verspreid met als doel om schade te berokkenen.

Kun je iets zeggen over de samenhang van desinformatie met maatschappelijke onrust?

Desinformatie en maatschappelijke onrust zijn al zo oud als de mensheid. Ze zijn ook niet per definitie samenhangend. Maatschappelijke onrust komt ook voort uit waarachtige informatie en sommige desinformatiestromen leiden nergens toe. Echter zien we dat, met name in tijden van grote onzekerheid, desinformatie en misinformatie makkelijker aanslaat. Door het bestaan van social media zien we dat die desinformatie nog veel meer tractie krijgt door de werking van de algoritmes aldaar. We weten dankzij meerdere klokkenluiders dat algoritmes daar er opgericht zijn zoveel mogelijk interactie te faciliteren omdat dat leidt tot meer views op het platform, en dus meer advertentie-inkomsten.

Waarom is het belangrijk desinformatie tijdig te signaleren?

Omdat desinformatie schadelijk kan zijn voor de volksgezondheid (zie coronacrisis), voor de democratie en bestuurlijke stabiliteit (zie bestorming Capitool en intimidaties van politici en journalisten) en voor individuele burgers.

Welke stappen kun je vervolgens zetten?

Vanuit een onderzoeksperspectief is het belangrijk om berichtgeving die duidt op een bepaalde mate van desinformatie te monitoren en te delen met relevante / betrokken partijen.
Zo kunnen we belangrijke maatschappelijke thema’s door de tijd heen volgen, en bekijken hoe deze thema’s zich ontwikkelen. Welke onderwerpen krijgen veel tractie, en welke onderwerpen worden belangrijker of juist minder belangrijk in het publieke debat?

Zijn er juridische eisen waarmee je rekening moet houden?

Uiteraard moet je je aan de wet houden. De Algemene Verordening Gegevensbescherming staat niet toe dat wij zonder opgave van reden persoonsgegevens gebruiken.
Het startpunt van onze analyses is altijd een maatschappelijk thema of onderwerp. We volgens beslist geen individuen. Verder zorgen we dat de persoonsgegevens uit de sociale media analyses gehaald worden. Vervolgens wordt de data geaggregeerd, zodat de analyses en resultaten niet herleidbaar zijn naar individuen.

Waarom mogen we de HCB Masterclass ‘Omgang met desinformatie en maatschappelijke onrust’ op 1 december niet missen?

De afgelopen anderhalf jaar bleek dit thema actueler dan ooit. We moeten niet de illusie hebben dat desinformatie een Russisch-Amerikaans fenomeen is. Ook op lokaal niveau moet je hiermee leren omgaan. Als overheden hebben we ieder ons eigen taak om het online debat te volgen, om te snappen wat er speelt in de samenleving, zeker in een tijd waarin we grotendeels digitaal zijn gaan leven. Wij delen graag onze ervaringen vanuit een Amsterdams perspectief en gaan met jullie in discussie over dit ingewikkelde vraagstuk.

Wilt u meer leren van Jim Boevink en andere experts op het gebied van desinformatie en maatschappelijke onrust? Kom 1 december naar de HCB Masterclass ‘Omgang met desinformatie en maatschappelijke onrust’ op het Landgoed Beukbergen in Huis ter Heide, georganiseerd door het Haags Congres Bureau. Bekijk hier het volledige programma en schrijf u in.