15 effectieve programma’s voor langdurig toezicht van delinquenten

Langdurig toezicht van ex-gedetineerden en (ex-)terbeschikkinggestelden is geregeld in de Wet langdurig toezicht (Wlt). Het doel van de Wlt is om herhaling van zeden- en zware geweldsdelicten te voorkomen. Vanuit de Tweede Kamer zijn zorgen geuit over de toepassing en de uitvoerbaarheid van dit toezicht op de langere termijn. Het WODC ging daarom op zoek naar welke Nederlandse en buitenlandse langdurige toezicht- en behandelprogramma’s effectief zijn en waarom. Er werden 15 programma’s gevonden, echter was geen van deze gericht op de gehele doelgroep van de Wlt. Wel zijn voor elk van de vier subgroepen van de Wlt verschillende/meerdere effectieve programma’s gevonden. Op basis van dit overzicht doen de onderzoekers verschillende aanbevelingen die kunnen bijdragen aan het houden van effectief langdurig toezicht.

Onder de Wlt vallen ernstige gewelds- en zedendelinquenten. Zij hebben een gevangenisstraf van 1 jaar of meer en/of een tbs-maatregel opgelegd gekregen, in dat laatste geval moet er een psychische stoornis zijn.

Effectieve programma’s niet voor alle delinquenten
Geen van de 15 gevonden effectieve toezicht- en behandelprogramma’s of elementen daarvan werden toegepast op alle delinquenten die vallen onder de Wlt. Wel zijn programma’s gevonden die passen bij minimaal een van de vier subgroepen: delinquenten in het algemeen, delinquenten met een psychische stoornis, delinquenten met een verslaving en delinquenten met problematiek op verschillende leefgebieden. De gevonden programma’s zijn effectief op langere termijn. Dit kan zijn vanwege de lange interventieduur of omdat ze een langdurig voortdurend effect hadden (follow-up). De effectieve toezichtprogramma’s met een lange interventieduur zijn voornamelijk onderzocht bij justitiabelen met een psychische stoornis of verslaving en niet zozeer bij de andere subgroepen. Deze bestaan dus voornamelijk uit behandelprogramma’s (bijvoorbeeld familie-interventies voor schizofrenie en een langdurige behandeling voor verslaving). De effectieve toezicht- en behandelprogramma’s met een lange follow-up zijn voornamelijk de programma’s gericht op het verkrijgen van huisvesting en werk. Deze zijn onderzocht bij justitiabelen met problematiek op verschillende leefgebieden.

Aanbevelingen
In de gevonden effectieve programma’s herkennen de onderzoekers verschillende kernmerken en veronderstelde werkzame mechanismen. Op basis daarvan doen zij een aantal aanbevelingen:

• Zet de gevonden effectieve toezicht- en behandelprogramma’s op de langere termijn in bij (subgroepen van) de Wlt-populatie als er sprake is van een (potentieel) langdurig toezicht en doe daarbij vervolgonderzoek naar de effectiviteit ervan.
• Richt langdurig toezicht zodanig in dat het toezicht-/behandelprogramma of element daarvan zoveel mogelijk aansluit bij de kernproblematiek van de onder toezicht gestelde, te weten delictgedrag in het algemeen, psychische stoornissen, verslavingsproblematiek, of leefgebieden.
• Laat langdurig toezicht aansluiten bij de gevonden veronderstelde werkzame mechanismen: verminderen van risicofactoren en verbeteren van beschermende factoren, hoge intensiteit van het toezicht, toezicht sluit aan op de cliënt, directe consequenties of steun, juiste informatie bij de cliënt, de juiste vaardigheden van de toezichthouder en een combinatie van toezicht en behandeling.
• Monitor de volgende criteria om te bepalen of langdurig toezicht effectief is: crimineel gedrag, functioneren, huisvesting en werk, symptomen van psychische stoornissen, middelengebruik, en tevredenheid.

Lees verder via wodc.nl

Meer leren van Janine Janssen over de samenhang tussen huiselijk geweld en zware criminaliteit? En over de bevoegdheden van de burgemeester bij demonstraties en online gebiedsverboden? En over radicalisering, white-collar crime, jeugdcriminaliteit en verwarde personen? Kom naar de HCB Seminars ‘Topsprekers in Veiligheid 2024’ op 9 oktober en 6 november met Janine Berton, Bram Sizoo, Janine Janssen, Bob Hoogenboom, André van der Laan en Jan van der Grinten.