Theoretische vernieuwing in de criminologie

‘Er is niets nieuws onder de zon.
Wanneer men van iets zegt: “kijk, iets nieuws”,
Dan is het altijd iets dat er sinds langvervlogen tijden is geweest.’
Prediker 1:10

Inleiding
Wanneer een sociale wetenschapper zegt iets nieuws te hebben ontdekt, dan is de reactie vrijwel altijd: ‘Wat is daar dan precies zo nieuw aan? Had die en die toen en toen niet al ongeveer hetzelfde gezegd?’ Meestal zijn dergelijke tegenwerpingen ook wel juist: echte ontdekkingen worden eerder in de natuurwetenschappen dan in de sociale wetenschappen gedaan. Maar het is ook een gemeenplaats waar we niet zoveel verder mee komen; een gemeenplaats die, zoals blijkt uit het aan het Bijbelboek Prediker ontleende motto bij deze inleiding, al dateert uit oudtestamentische tijden.
Toen de culturele criminologie eind jaren 1990 opkwam, werd ook direct gezegd dat er niets nieuws onder de zon was; dat we vrijwel al deze inzichten al kenden uit het symbolisch interactionisme en de kritisch-criminologische recepties van subculturele theorieën en stadsetnografieën. In de inleiding tot het eerste nummer van dit tijdschrift hebben wij deze kritiek niet willen pareren. In plaats daarvan stelden we dat de meeste theoretische draden die nu samenkomen in de culturele criminologie inderdaad al decennia geleden zijn gesponnen en dat het hoog tijd is dat die waardevolle perspectieven worden vertaald naar een nieuwe tijd. Begin deze eeuw vroeg een nieuwe generatie kwalitatief geschoolde sociale wetenschappers die inmiddels in de criminologie werkzaam was aandacht voor de grote vragen van deze tijd: migratie, mondialisering, beeldcultuur, terrorisme, consumentisme, onveiligheidsgevoelens, radicalisering – en nog veel meer (Schuilenburg et al., 2011: 6).
Dat leek ons eens te meer noodzakelijk, omdat we de Nederlandse criminologie in de jaren 1980 hadden zien verschralen tot een toegepaste beleidsdiscipline, waarin nog maar nauwelijks theoretische vernieuwing plaatsvond en waarbij aan de grote vragen uit de sociale wetenschappen vrijwel geen aandacht werd besteed (Engbersen, 2008). In een recente bijdrage aan een overzichtswerk over de culturele criminologie hebben wij laten zien dat dat momenteel echt anders ligt. Zo wordt in veel recente studies uit de Nederlandstalige criminologie de link met de genoemde grote hedendaagse vragen uit de sociale wetenschappen wel degelijk gelegd. In die zin heeft de culturele criminologie het criminologische landschap in intellectuele zin verrijkt en is er wetenschappelijke vooruitgang geboekt (Schuilenburg, Staring & Van Swaaningen, 2017).
Onze bespreking van Cyrille Fijnauts ideeëngeschiedenis Criminologie en strafrechtsbedeling beginnen wij met een fundamentele vraag over theoretische vernieuwing in de criminologie: ‘Het blijft een prikkelende vraag of er in de sociale wetenschappen ook theoretische en methodische vooruitgang wordt geboekt. Leidt de uitbreiding van criminologische kennis bijvoorbeeld tot een beter begrip van wat een crimineel beweegt of hoe criminaliteit het beste kan worden aangepakt? Kunnen we de inzichten van de negentiende-eeuwse Italiaanse School van Lombroso en Ferri over de biopsychologische determinanten van criminelen inmiddels in de prullenbak gooien en dienen wij in plaats daarvan de longitudinale studies van hedendaagse ontwikkelings- en levensloopcriminologen voor waar aan te nemen? En, wanneer het antwoord op deze vraag bevestigend zou zijn, hoe voltrekt het epistemologische proces van waarheidsvinding zich dan; als een gematigde, geleidelijke vooruitgang, als een opeenvolging van verschillende paradigma’s of eerder op dialectische wijze?’ (Schuilenburg & Van Swaaningen, 2014: 157) Dit citaat roept de vraag op welke parameters voor theoretische vernieuwing wij zelf hanteren.

Lees verder via tijdschriften.boomcriminologie.nl

Dr. Marc Schuilenburg verzorgt op 7 november 2018 samen met Dr. Ronald van Steden een college in de Collegereeks ‘Veiligheid, recht en bestuur’ van het Haags Congres Bureau. Korting voor deelnemers vanuit de Vereniging voor Overheidsmanagement (VOM) en voor deelnemers vanuit de politie uit Nederland of België.