Moreel besef - Advocaten en Politiemensen

Van politiemensen wordt een groot moreel besef verwacht. De diender dient te beschikken over empathisch vermogen, een sterk rechtsgevoel is vanzelfsprekend en de agent moet vooral loyaal zijn aan het opgelegde gezag zijn. De Politiewet is hier hartstikke duidelijk in. Recent onderzoek van de Tilburg University geeft aan dat het morele besef van de agent hoog is.

Desondanks gaat het regelmatig met de een of andere politieambtenaar fout. Zaken als corruptie, plichtsverzuim, het doorspelen van informatie aan criminelen, komen af en toe in het nieuws. Ze komen in elk beroep voor, ook bij advocaten. Soms hoor je er iets van in de media, vooral als het gaat om zogenaamde ‘topadvocaten’. Politiemensen zijn op dat gebied veel sneller aangeschoten wild, omdat zij meestal in de publieke ruimten werkzaam zijn.

Politieambtenaren en advocaten zijn hele gewone mensen, net als officieren van justitie en rechters. Toch wordt van de politie, het OM en rechters verwacht en zelfs geëist, dat zij foutloos werken en beschikken over een groot moreel besef. Voor elke misstap dient men zich te verantwoorden. Het volkstribunaal doet er middels Social Media nog een schepje bovenop.
Advocaat Semra Aytemur vertelt in een interview met deBonjo (een landelijke krant over strafrecht en detentie) dat zij het heel bijzonder en interessant vindt dat mensen in aanraking komen met criminaliteit, want de grens tussen het wel en het niet plegen van een strafbaar feit is soms heel erg dun en als je dan toch die grens overgaat, dan verandert er veel in het leven van zo iemand. Zij zegt vervolgens dat je dan het hele apparaat van justitie tegen je hebt, dat ze alle dwangmiddelen toepassen en dat ze van alles mogen.
Zij ziet de verdachte als de zwakste schakel tijdens het strafproces.

Ik kan uit beroepservaring zeggen dat de meeste verdachten helemaal niet de zwakste schakel zijn tijdens het strafproces. Het zijn immers de mensen die bewust de keuze maakten om het feit te plegen. Iedereen had zo zijn of haar eigen motieven, maar het komt uiterst zelden voor dat iemand onbewust een misdaad begaat. Voor alles is een reden, ook voor elke misdaad. Maar dat betekent niet automatisch dat men daarom de zwakste schakel in het rechtssysteem is. Zij zijn het ultieme begin van de keten.
Aytemur is hier wel erg kortzichtig en vooral gericht op haar eigen werk. Elke stap die de politie en het Openbaar Ministerie in het onderzoek maken, wordt verantwoord middels processen-verbaal die allemaal op ambtseed of – belofte zijn opgemaakt. Zij werken met specifieke strategieën, net zoals de advocaat die heeft. Het grote verschil is de doelstelling.
Natuurlijk zal er altijd wel iemand zijn die de wet niet juist toepast of overtreed. In de regel volgt dan een disciplinaire straf, veroordeling en/of ontslag. Dat geldt ook voor de advocaat.

Naast al die wettelijke normen is er natuurlijk ook nog het moreel besef. Elk mens heeft te maken met een geweten. Iedereen zal min of meer nadenken over de gevolgen van een handeling en bij zichzelf afvragen of dit goed of slecht was. Wellicht zullen er mensen zijn die daartoe, om wat voor reden dan ook, niet in staat zijn. Een rechter zal daar altijd rekening mee houden in de beoordeling.

Politiemensen krijgen tegenwoordig, naast fysieke en psychische ook morele weerbaarheidstraining. De noodzaak daartoe is aangescherpt n.a.v. recente gebeurtenissen rondom de zogenaamde ‘mollen’ en een aantal ‘corruptiezaken’. Net als gewone mensen kunnen politiemensen ook in financiële problemen geraken, wellicht zwicht er iemand voor een lucratief aanbod van een crimineel of is men zo naïef om te denken dat je gemakkelijk iets over een ander kan natrekken zonder dat dit in het kader van een onderzoek gebeurt. Mogelijk is er een agent die wel al te gemakkelijk omgaat met de bevoegdheid om iemand staande te houden en wordt er etnisch geprofileerd.

Ik vraag me af of advocaten wel altijd voldoende beschikken over het morele besef.
Advocaat Gerard Spong had opeens grote moeite met het feit dat de moordenaar van zijn nicht werd vrijgesproken. . Hij heeft met lede ogen moeten aanzien hoe de advocaat van deze verdachte de rechters aan het twijfelen bracht toen een getuige deskundige iets duidde met ‘zwak’. Uiteindelijk leidde die ene oplettendheid van de advocaat ertoe dat de rechters niet meer overgingen tot een veroordeling, terwijl er een hele berg aan bewijsmateriaal tegen deze verdachte was verzameld en iedereen er van overtuigd was dat deze man de moordenaar was. Dat zette mij aan het denken.
Wie weet hoeveel criminelen er vrijuit zijn gegaan terwijl ze wel de misdaad hebben begaan? Ook dat is inherent aan ons rechtssysteem. Spong liet weten dat hij uit deze zaak had geleerd om zich meer te verdiepen in de rol van de slachtoffers. Hij schreef er zelfs een boek over.

Zou het geen goede zaak zijn wanneer advocaten zich eveneens zouden laten onderwerpen aan een morele weerbaarheidstraining? Misschien hoeft advocaat Semra Aytemur zich dan niet meer zo te beklagen over wat in haar ogen politie en justitie allemaal verkeerd doen en worden de verdedigingsrechten op die manier vanzelf wel wat meer gelijk getrokken.

p.s. Dit artikel werd geplaatst in deBonjo van oktober 2016. Het is een krant voor strafrecht en detentie, waarvoor ik al twee jaar artikelen schrijf.

Jacques Smeets

Bron: De Blauwe Diender