Impressie van het HCB Seminar ‘Toezicht in verbinding: Burgers en bedrijven betrekken’

Impressie van het HCB Seminar ‘Toezicht in verbinding: Burgers en bedrijven betrekken’

Op 16 mei 2024 vond het derde seminar in de HCB Seminarreeks ‘Toezicht in Transitie 2024’ plaats, met als thema ‘Toezicht in verbinding: burgers en bedrijven betrekken’. Deze sessies zijn georganiseerd door het Haags Congres Bureau. Dit seminar werd gepresenteerd door Bart Snels en Floryt van Wesel, beiden werkzaam bij de Inspectie Belastingen, Toeslagen en Douane en Paul van Dijk, ervaren adviseur en interim manager.

Het eerste deel van de presentatie richtte zich op de cruciale rol van burgerbetrokkenheid in het toezicht. De Inspectie Belastingen, Toeslagen en Douane werd opgericht als reactie op de toeslagenaffaire, met als doel dergelijke misstanden in de toekomst te voorkomen. Bart Snels en Floryt van Wesel stelden de centrale vraag: “Hoe betrekken we burgers effectief bij onze organisatie?” Dit is essentieel omdat wetgeving en politiek vaak ver van de dagelijkse realiteit van burgers staan.

Een belangrijk punt dat werd aangekaart, was hoe de organisatie kan leren van de toeslagenaffaire. Bart Snels deelde een praktijkvoorbeeld waarin hij samenwerkte met sociaal raadslieden. Deze samenwerking resulteerde in een brief aan de Tweede Kamer, wat leidde tot een  samenwerking tussen sociaal raadslieden en de Belastingdienst. Dit voorbeeld onderstreept het nut van direct contact met de samenleving.

Een ander belangrijk aspect van de presentatie was de aanpak van hersteloperaties na de toeslagenaffaire. Hierbij werd gebruikgemaakt van focusgroepen, waarin zes uur durende gesprekken werden gevoerd met de getroffenen. Dit gaf een diepgaand inzicht in de waarden en  behoeften van de burgers, wat cruciaal was voor het vormgeven van de hersteloperaties.

Tijdens de presentatie werd benadrukt dat het belangrijk is om effectief te blijven en ook de positieve aspecten te belichten. Het is essentieel om voortdurend verschillende perspectieven te balanceren, waarbij rechtvaardige uitkomsten voor zowel burgers als bedrijven centraal staan.

De presentatie van Bart Snels en Floryt van Wesel liet duidelijk zien dat burgerbetrokkenheid niet alleen noodzakelijk is, maar ook zeer waardevol kan zijn voor het verbeteren van het toezicht. Door burgers actief te betrekken en hun perspectieven serieus te nemen, kan de  organisatie niet alleen leren van fouten uit het verleden, maar ook werken aan een meer rechtvaardige en transparante toekomst.

Het tweede deel van het seminar werd gepresenteerd door Paul van Dijk, een ervaren adviseur en interim-manager in de driehoek van  regulering, toezicht en communicatie. Zijn presentatie was gestructureerd rond drie kernwaarden die volgens hem essentieel zijn voor effectief toezicht: positionering, governance-benadering en legitimiteit.

Paul begon met het bespreken van de systeemcyclus die is ontwikkeld door Bokhorst en Witteveen. Hij gebruikte deze cyclus om te  illustreren of er voldoende input van burgers is en om te benadrukken dat dit aspect soms verwaarloosd wordt.

Vervolgens introduceerde Paul een tabel van Van Erp en Bokhorst, waarin wordt beschreven hoe toezichthouders kunnen evolueren van  transparantie naar responsiviteit door verschillende fasen te doorlopen. Paul voegde hieraan een extra element toe: “ontvankelijkheid”, wat  inhoudt dat toezichthouders openstaan voor invloeden van buitenaf.

Gedurende de presentatie van Paul was er veel ruimte voor interactie, met vragen en opmerkingen van de deelnemers. Deze brachten voorbeelden uit hun eigen werk naar voren, zoals ‘value-driven regulation’, waarbij toezicht niet alleen de naleving van regels bewaakt maar ook bijdraagt aan maatschappelijke waarden.

Paul schakelde vervolgens over naar actuele kwesties, zoals het nieuwe regeerakkoord waarin staat dat de wet voor en van rijksinspecties wordt uitgebreid naar toezichthouders en autoriteiten. Dit leidde tot een discussie over de diversiteit onder toezichthouders en de conclusie dat er geen ‘one size fits all’ aanpak mogelijk is vanwege de vele verschillen tussen toezichthouders.

Terugkomend op zijn drie kernwaarden, begon Paul met ‘positionering’, wat volgens hem het management van verwachtingen inhoudt. Hij besprak de paradox van een onafhankelijke inspectie en benadrukte hoe belangrijk het is dat inspecties en toezichthouders de verwachtingen van de samenleving goed managen om vertrouwen en effectiviteit te waarborgen.

Het tweede element, de governance-benadering, gaat over het maken van weloverwogen keuzes gebaseerd op een heldere analyse van de bestaande governance-structuur binnen het toezichtdomein. Paul benadrukte het belang van het in kaart brengen van het maatschappelijke krachtenveld en hoe toezicht meerwaarde kan bieden door constructieve interacties met burgers, bedrijven en andere instellingen.

Ten slotte benadrukte Paul het belang van legitimiteit, wat hij definieerde als de balans tussen transparantie en responsiviteit. Hij sprak over het belang van een goede reputatie, die gebaseerd is op zowel effectiviteit als legitimiteit. Hij sloot af met de boodschap dat  krachtenveldanalyses zeer waardevol en nuttig kunnen zijn voor toezichthouders om hun rol effectief te vervullen.

Paul van Dijk’s presentatie bood diepgaand inzicht in de complexe dynamiek van toezicht en de noodzaak om voortdurend te balanceren  tussen onafhankelijkheid en betrokkenheid, transparantie en responsiviteit. De interactieve sessie gaf de deelnemers de gelegenheid om hun eigen ervaringen en perspectieven te delen, wat leidde tot een rijk en leerzaam debat over de toekomst van toezicht in Nederland.

Naomi Dobiegala
Haags Congres Bureau