Het woord is aan … Bob Hoogenboom: ‘Ghostbusters’

De politie (60.000 man/vrouw) is nog ‘slechts’ een van de organisaties in de veiligheidszorg. Er zijn 30.000 bijzondere opsporingsambtenaren (BOA’s) die werken voor 1.100 publieke (en private) instellingen. Wie bel je deze dagen als er iets vreemds gebeurt in de wijk? Bel je met een particuliere alarmcentrale die ook voor opvolging zorgt? Er zijn ruim 33. 000 particuliere bewakers in ons land.
Wie bel je als er overlast is? De politie? De wijkagent? Stadstoezicht? De Stadsmarinier? De BOA? In de grote gemeenten hebben de diensten Stadstoezicht een sterkte van boven de 1.000.

If it’s somethin’ weird and it don’t look good
Who you gonna call?

Als er achter de voordeur iets lijkt te gebeuren met kleine kinderen dat het daglicht niet kan verdragen? Of, als er dope wordt gedeald? Of, als de Stadsmarinier iets te close lijkt te zijn met de wijkmaffia? Als pubers in de ban  lijken te komen van dromen over het Kalifaat?  Wie belt Mustafa als er iets gebeurt in de straat? Wie bellen Henk en Irene als er een opstootje is?

I ain’t afraid of no ghost
If you’re seein’ things runnin’ through your head

In veel wijken zijn er spoken. In Brabantse steden is het onderscheid tussen de informele drugseconomie en de wettelijke bedrijvigheid verdwenen. Er is polarisatie in de samenleving. Jonge mensen gaan naar Syrië en komen weer terug. In het publieke domein lopen steeds meer verwarde personen voor wie de zorginstellingen geen budget meer hebben. Alles en iedereen vangt deze dagen ‘spoken’ in de vorm van opvangen, begeleiden, coachen, vangen, isoleren, onschadelijk maken en in het uiterste geval kapot maken.

Who can you call?
De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en veiligheid? Of, bel je de AIVD? Er zijn meldpunten integriteit. We kunnen Meld Misdaad Anoniem bellen en het loket transportcriminaliteit of het Meldpunt  Misstanden van DNB. Het UWV heeft een meldpunt uitkeringsfraude. Hoezo politie als centrale organisatie?

An invisible man sleepin’ in your bed
Oh who you gonna call?
De Fraudehelpdesk? Het Huis voor de Klokkenluiders? De wijkagent? Een van de 30.000 BOA’s?

Er ontstaat een nieuwe gemeentepolitie naast de nationale politie. De BOA’s krijgen bevoegdheden, pepperspray, wapenstokken. Prima. Het is toch nog steeds het geweldsmonopolie van de overheid? En, grote evenementen, het uitgaansleven en sportwedstrijden worden gemonitored door particuliere bewakers. Niet in Nederland, maar in de meeste landen zijn particuliere bewakers al bewapend. Er is niets dat de politie doet dat ook niet door anderen wordt gedaan. Controle, toezicht, handhaving en zelfs opsporing (honderden particuliere recherchebureaus onderzoeken fraude) zijn onderdeel geworden van een gedifferentieerd veiligheidscomplex. De politie onderscheidt zich van al de genoemde activiteiten door haar noodhulp, haar openbare ordehandhaving, haar strafrechtelijke onderzoekscapaciteit en kwaliteit, haar rol in bewaking en beveiliging van objecten en personen en de mogelijkheid van onmiddellijke opschaling in het hogere geweldsspectrum. Dat is niet veranderd. En zal niet veranderen. Bekeuringen uitdelen, een wapenstok en pepperspray van BOA’s en zelfs bewapening van particuliere beveiligers vormen slechts een fractie van het geweldsmonopolie van de staat. Wie lamenteert over verwatering heeft weinig begrip voor de kracht van niet geringe betekenis van de Kmar, de persoonsbeveiliging, de DSI (Dienst Speciale Interventies), de ME en arrestatieteams. Of, de aanwezigheid van de politie in het nachtleven in iedere stad. ‘Er zijn’: niets meer, niets minder. Maar wel van het ene op het andere moment in staat om te interveniëren. Deze functie van de politie is niet wezenlijk veranderd.
Toch zijn er commentatoren die moord en brand schreeuwen over de fragmentatie. Zij gebruiken grote woorden als ‘geweldsmonopolie’, ‘democratie’ en ‘wildgroei’. Of  van een bedreiging voor de politie. Een enkele romanticus wil een en ander integreren in de nationale politie. Een proces wat zich al decennia aftekent, wordt in negatieve termen gegoten. Zonder enig begrip van de onderstromen. Ik ben dan ook van een andere school. De politie wordt al decennia aangevuld met steeds meer handen en voeten van gemeenteambtenaren en particuliere beveiligers. Dit proces gaat onverminderd door. Er is ook op het veiligheidsdomein g een coördinerend centrum meer. Een regisseur. Een spelverdeler. Afhankelijk van het onderwerp zijn er legio mogelijkheden. Veiligheid komt tot stand in steeds wisselende combinaties van burgers, diensten en bedrijven. Hier zijn geen blauwdrukken meer voor te maken. Professionals reageren, onderhandelen en improviseren in steeds wisselende combinaties. Het nettoresultaat is dat op heel veel momenten ogen, oren, handen, bonnenboekjes, wapenstokken en pepperspray elk voor zich een kleine bijdrage leveren aan orde, rust en reinheid. De politiefunctie is weleens gedefinieerd als ‘een einde maken aan iets dat beter maar niet kan gebeuren. Nu!’. Steeds meer functionarissen doen dat en tegelijkertijd doet de overheid een toenemend beroep op burgers zelf. Veiligheid wordt steeds inclusiever doordat derden worden betrokken.

Een bedreiging voor de politie? Geenszins. Eerder  omgekeerd. Het nieuwe en het andere worden losjes gekoppeld aan de politie. Door multi-teams, via opleidingen, door integratie van meldkamers, gezamenlijke briefings en door verbindingssystemen. Politiemensen gaan functies vervullen bij derden. Verwarring voor de burger? Blijkt mee te vallen. Eric Bervoets concludeert: ‘Burgers vinden het belangrijk dat er Boa’s zijn maar ze (her)kennen hen nog onvoldoende als handhavers”. En dat (er) gouden kansen liggen voor imagoverbetering.

De politieke functie van de politie is echter onveranderd. Onverminderd worden de taken van de politie uitgevoerd. De politie is in die zin blijvend een ankerpunt van veiligheid. In veertig jaar is daarnaast een andere wereld ontstaan. Een onomkeerbaar proces

Wel heb ik interesse voor kwaliteit. Net als de politie open en eerlijk moet zijn, dienen derden in de veiligheid dat ook te zijn. Er zijn iedere dag duizenden interacties met het publiek. Houding en gedrag zijn belangrijk. Evenals kennis van bevoegdheden en (on)mogelijkheden van geweldstoepassing. Hierover dienen we te praten. En, over klachten en toezichtprocedures. Dan kunnen we met recht met deze Ghostbusters bellen.

Dit artikel verschijnt binnenkort ook op de website van het NRC, onder De Politiecolumn.

Prof. dr. Bob Hoogenboom is als hoogleraar verbonden aan Nyenrode Business University.

Bron: SMV – Het woord is aan.. Bob Hoogenboom

Leren en reflecteren als burgemeester op veiligheidsthema’s als cybercime, maatschappelijke onrust en ondermijning? Kom vanaf 9 februari 2023 naar de HCB Collegereeks ‘Veiligheid, recht en bestuur – Burgers, bedrijven en veiligheid’ in Den Haag georganiseerd door het Haags Congres Bureau. Met oa prof. dr. Bob Hoogenboom, prof. dr. Jon Schilder en prof. dr. Janine Janssen.