6 vragen over desinformatie aan…..Kolonel Hans van Dalen

Interview met kolonel Hans van Dalen, spreker op de HCB Masterclass ‘Omgang met desinformatie en maatschappelijke onrust’ die op 1 december wordt gehouden bij Landgoed Beukbergen in Huis ter Heide en wordt georganiseerd door het Haags Congres Bureau.

Colonel Hans van Dalen is serving as deputy commander of Education and Training Command RNLA. Next to his other assignments colonel van Dalen is also proudly serving as the Regimental Commander of the famous Regiment Hussars van Boreel. Colonel van Dalen has written some articles on Future Warfare, Maneuver Warfare en Information Warfare. Zijn volledig cv is te lezen op de website van het Haags Congres Bureau.

Vragen gesteld door Elwin Veldhuis, Haags Congres Bureau (HCB).

Er wordt gesproken over desinformatie. Kun je aangeven wat hier onder wordt verstaan?

Het Rathenau Instituut omschrijft desinformatie als: ‘Het doelbewust, veelal heimelijk, verspreiden van misleidende informatie, met het doel om schade toe te brengen aan het publieke debat, democratische processen, de open economie of nationale veiligheid.’ Het verschil tussen desinformatie en misinformatie zit hem in de kwade bedoeling erachter. Misinformatie is dus zonder kwade bedoeling, maar desinformatie is met kwade bedoeling. Deze laatste vorm kan in onze hedendaagse digitale maatschappij grote schade toebrengen aan organisaties, instituten en zelfs individuen.

Kun je iets zeggen over de samenhang van desinformatie met maatschappelijke onrust?

De belangrijke en grensverleggende trend is dat het publiek niet langer uitsluitend nieuws-consument is, maar nu eveneens nieuwsproducer. In de Engelstalig vakliteratuur wordt dit ook wel geduid met de term ‘producer’ (user who can also produce content) of citizenjournalism. Deze trend is de meest grote verandering in onze wereld. Mensen kunnen nu wereldwijd berichten verspreiden; met één muisklik en zonder wezenlijke kosten. Deze zaken veranderen dus de productie, vorm, inhoud en consumptie van alle soorten media. Dat is ook goed te zien, want veel traditionele media (kranten, radio, TV) hebben moeite met deze verandering en zien het aantal abonnees snel dalen. Ze reageren hier op door samen te gaan met ‘nieuwe’ mediabedrijfjes, gespecialiseerd in social media. Een ander fenomeen is de click-ratio. Het verdienmechanisme van veel social media bedrijfjes is namelijk gebaseerd op het aantal clicks per ‘post’. En stijgen dus als ‘posts’ viraal gaan. En viraliteit hangt rechtstreeks samen met ‘sensationalisme’ want bereikt kan worden met beangstigende, bloederige, sexueelgetinte of anderszins indrukwekkende beelden. Maar deze drang naar sensatie is moeilijk te beteugelen (er zijn immers geen matigende ‘redacteurs’ meer) en kan ongewenste ‘volkswoede’ oproepen die door politici moeilijk tegen te gaan is. Viraliteit betekent namelijk vaak herhalen en dit vergroot de overtuigingswaarde (dit heet cognitive easing). ‘De straat regeert’ als het ware. Niet echt een stabiele staatsvorm als u het mij vraagt.

Erger nog: deze nieuwe disruptieve informatietechnologie erodeert ook onze democratie. Mensen voelen zich bedreigd. Soms fysiek bedreigd, maar vooral ook ongrijpbaar bedreigd. Door de informatietechnologie zijn alle problemen in de wereld ineens zichtbaar en soms ook voelbaar. De problemen zijn vaak niet te doorgronden. Problemen waar mensen geen oplossing voor hebben en waartegen de staat hen niet kan beschermen. En een staat die haar burgers niet kan beschermen, verliest haar relevantie voor haar burger en ultimo dus haar bestaansrecht.

Waarom is het belangrijk desinformatie tijdig te signaleren?

Tijdigheid van signaleren van zowel de desinformatie zelf als van de oorzaken erachter zijn belangrijk. Met diverse eigen informatiecampagnes, druk op de social media platforms en eigen pogingen om mis- en desinformatie (fake news) te ontmaskeren en de bevolking meer bewust te maken van de gevaren. De staat neemt ook stappen en initiatieven op dit gebied. Maar ongemerkt wordt hierdoor mis- en desinformatie juist verder verspreid en daarnaast leidt het publiceren van tegenfeiten vaak ongewild tot verharding van bestaande denkbeelden.

Welke stappen kun je vervolgens zetten?

De vraag is dus of de staat dit probleem kan oplossen. Beter is het om in te steken op de kracht van de maatschappij, die niet berust op het inzicht van de politici, maar juist op de weerbaarheid en onderlinge verbinding van de samenleving. Opvoeding is belangrijk, net zoals open, gevarieerde groepen i.p.v. gesloten groepen. Groepen die op basis van de Power to the Edge gedachte mandaat genoeg hebben om zelf problemen op te lossen i.p.v. de staat om hulp te vragen; horizontale verbanden in plaats van verticale sturing.

Zijn er juridische eisen waarmee je rekening moet houden?

Die zijn er altijd. De macht van de staat moet namelijk onder controle worden gehouden. Mensenrechten waaronder recht op vrije meningsuiting en privacy moeten gewaarborgd blijven. We willen immers geen totalitaire staat worden. Hier ligt dus een paradox. Eigenlijk zou de staat pas op de plaats moeten maken als het gaat op beïnvloeding van de eigen bevolking maar anderzijds ondergraaft de democratisch staat haar eigen bestaansrecht als ze niets doet en desinformatie ongestoord haar eigen destructieve koers laat varen.

Waarom mogen we de HCB Masterclass ‘Omgang met desinformatie en maatschappelijke onrust’ op 1 december niet missen?

U mag deze HCM Masterclass niet missen omdat u hiermee dieper inzicht krijgt in de oorzaken achter desinformatie, de destructieve krachten ervan en mogelijke oplossingsrichtingen. Diepere kennis over desinformatie is van groot belang om onze democratisch welvaartstaat vitaal te houden voor de toekomst van onszelf en van onze kinderen.

Wilt u meer leren van Kolonel Hans van Dalen en andere experts op het gebied van desinformatie en maatschappelijke onrust? Kom 1 december naar de HCB Masterclass ‘Omgang met desinformatie en maatschappelijke onrust’ op het Landgoed Beukbergen in Huis ter Heide, georganiseerd door het Haags Congres Bureau. Bekijk hier het volledige programma en schrijf u in.