Het actieplan Utrecht zijn we Samen lijkt nu al zijn vruchten af te werpen. Zes Utrechters zijn in 2016 afgehouden van een reis naar Syrië. Het actieplan werd zelfs in de Tweede Kamer als good practice omarmd. De inclusieve samenleving staat centraal in dit actieplan. Dit druist enigszins in tegen de huidige tijdgeest en het plan ondervond in het begin dan ook weerstand, vertelt Abdullah Pehlivan, beleidsadviseur bij de gemeente Utrecht. Een interview over de rol van wijkprofessionals in het actieplan, de rol van media bij radicalisering, en Utrecht als inclusieve, maar tegelijk weerbare samenleving.
Het actieplan Utrecht zijn we Samen focust zich op drie thema’s: de inclusieve samenleving, signalering, de hulpverlening en repressie. Onder ‘inclusieve samenleving’ is er aandacht voor onderwerpen als opvoeding, onderwijs, werk, acceptatie en integratie. Werkgroepen – samengesteld uit (wijk)professionals, vrijwilligers en de gemeente zoals de werkgroep Opvoeding – zijn ‘eigenaar’ van deze onderwerpen. Organisaties hebben een ’taakaccenthouder’: een gespecialiseerde professional binnen de organisatie. De politie en JoU hebben al zo’n accenthouder aangewezen.
Het actieplan wordt deels gefinancierd door de ‘versterkingsgelden’: het extra geld dat vanuit Den Haag is vrijgekomen om radicalisering tegen te gaan. De gemeente Utrecht heeft € 682.500,- uit deze pot ontvangen. Met onder meer deze versterkingsgelden geeft bijvoorbeeld Al Amal moslimmoeders voorlichting over omgaan met wereldnieuws en heeft JoU het schooljongerenwerk kunnen uitbreiden. Deze jongerenwerkers vormen een aanspreekpunt voor jongeren en hebben een signaleringsfunctie.
Wat is de aanleiding voor en basisgedachte achter het actieplan Utrecht zijn we Samen?
‘Er vonden aanslagen plaats in de rest van de wereld en er zijn gebeurtenissen in Nederland geweest. Dit alles heeft ook zijn invloed op de Utrechtse samenleving. De basisgedachte is dat Utrecht een stad is voor al haar inwoners. Alle Utrechters willen hier prettig wonen, leven, werken, leren en recreëren. Dit vraagt betrokkenheid van ons allemaal; bewoners, ondernemers, professionals en gemeente. Tegelijkertijd werken wij al jaren aan veiligheid, maar als Utrecht vinden wij het preventieve aspect bij dit onderwerp even belangrijk. Aan de ene kant willen wij met dit actieplan dat professionals actiever de verbinding met elkaar zoeken om radicalisering te signaleren. Aan de andere kant willen wij voorkomen dat jongeren willen radicaliseren of polariseren.’
Welke van de drie thema’s (inclusieve samenleving, signalering, hulpverlening en repressie) is het taaist om aan te pakken?
‘De inclusieve samenleving. Veiligheid bijvoorbeeld focust zich op één punt: de geradicaliseerde jongeren. Ga je een stap terug, dan kom je bij het signaleren van radicalisering. Dat is al een tandje moeilijker want hierbij heb je samenwerking nodig van een heleboel verschillende partners in de stad. Ga je nog een stapje verder terug dan heb je de inclusieve samenleving. Dat is een brede term. Dan heb je het over opvoeding, onderwijs, werk; over allerlei onderwerpen die te maken kunnen hebben met radicalisering. Dat vraagt inzet op heel veel verschillende terreinen. En er hoeft maar één ding te gebeuren in de maatschappij en dat hoeft niet eens hier te zijn, kijk naar de aanslagen in Parijs en Istanbul, en dan krijg je allerlei reacties, als ‘witte woede’, die invloed hebben op de inclusieve samenleving waarmee we bezig zijn. Daarom zet bijvoorbeeld de werkgroep Onderwijs in op een extra module polarisatie binnen het burgerschapsprogramma Vreedzaam. We willen op deze manier al vroeg starten met het voorkomen van het wij-zij gevoel.’
Welke rol spelen wijkprofessionals als buurtteams in het actieplan?
‘Wij hebben al onze partners gevraagd om actief mee te denken over het actieplan. Veel professionals hebben hier gehoor aan gegeven. Zij hebben werkgroepen gevormd en zij werken actief aan de uitwerking van het actieplan. Zij vormen onderdeel van het strategische netwerk. We hebben verder ons “bondgenotenoverleg”. Hierin zitten culturele partners zoals moskeeën en andere religieuze instellingen die regelmatig met onze veiligheidsprofessionals spreken over allerlei ontwikkelingen. Wij hebben het “sleutelfigurennetwerk”, dat bestaat uit sleutelfiguren uit diverse gemeenschappen, dat ook bijelkaar komt. “Utrecht zijn we samen”, dat proberen we op allerlei manieren duidelijk te maken vooral als het gaat om preventie. Gelijkwaardigheid en respect voor elkaar is wat wij proberen uit te stralen in het programma, maar ook in wat wij zelf doen. Wij gaan niet alleen naar onze netwerken wanneer het misgaat, maar ook op minder urgente momenten. Het is een wederkerige relatie.’
Hoe kunnen professionals radicalisering signaleren? Het is voor veiligheidsmensen al moeilijk om iemand als geradicaliseerd te beoordelen.
‘Signaleren is belangrijk, maar inderdaad moeilijk. Ieder radicaliseringsproces is individueel, is anders. Sommigen radicaliseren binnen twee of drie maanden, anderen in twee of drie jaar. Waar moet je dan opletten? Hoe kun je als professional of vrijwilliger omgaan met je vooroordelen? Niet iedere moslim met een baard is immers geradicaliseerd. Het gaat ook om een stukje handelingsverlegenheid, dan is overleg altijd goed. Iedereen is betrokken bij het proces van het signaleren van radicalisering.Wij faciliteren daarom ook trainingen voor professionals uit diverse disciplines. Het gaat om trainingen als Signalering, Radicalisering en Multicultureel vakmanschap.
Bij twijfel moeten professionals of sleutelfiguren eerst naar de taakaccenthouder binnen hun organisatie stappen. Anders naar de wijkagent of het wijkbureau. Als deze ook twijfels heeft dan wordt de signalering opgeschaald naar het casusoverleg. Hierin zitten veiligheidsprofessionals en duidingsexperts die eventueel het gesprek aangaan met de persoon waar zorgen om zijn. De insteek is niet alleen vanuit veiligheid, maar ook vanuit zorg. Het gesprek met die persoon vindt plaats op basis van gelijkwaardigheid.
Wij hebben verder stroomschema’s gemaakt waarin stapsgewijs staat waar de professional op moet letten en wat hij moet doen als hij denkt dat er sprake is van radicalisering. Wij hebben een stroomschema gemaakt voor buurtteams, voor scholen en professionals in het algemeen.’
In het casusoverleg, waaraan de gemeente, NCTV (het Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid), het OM en politie deelnemen, zijn tot 1 maart 2016 28 personen besproken, waarvan tien minderjarigen. Elf mensen zijn uitgereisd waarvan vier minderjarigen. Zes mensen zijn in 2016 tegengehouden. Zijn deze zes op het conto van het actieplan te schrijven?
‘De mensen die in het casusoverleg zijn besproken, bestonden uit een deel geradicaliseerd en een deel waar twijfel over bestond. Zij zijn binnengekomen via ons signaleringsnetwerk: jongerenwerkers, wijkagenten, bezorgde ouders, professionals die wij hebben getraind. De zes die zijn tegengehouden zie ik mede als resultaat van het actieplan. Dit zijn extreme gevallen. Maar de polarisatiegroep is groter. Hoe pak je die aan in een inclusieve samenleving? Polarisatie is een lastig fenomeen en is ongrijpbaar. Je hebt echter tussen de extremen een groep die naar rechts- of links-extreem neigt. We kijken hoe we deze groep gelijkwaardige kansen kunnen bieden. Zo zijn er spreekuren geweest en gepland voor jongeren over discriminatie op de arbeidsmarkt en heeft Artikel 1 Midden-Nederland met wijkorganisaties een Helpdeks Solliciteren opgezet. Werkloosheid of geen stageplek vinden kunnen samen met andere factoren een voedingsbodem voor radicalisering vormen.’
Welke rol spelen media en de online samenleving in radicalisering?
‘Jongeren zijn bezig met een bepaalde identiteitsontwikkeling. Tegenwoordig bieden social media en online platforms veel mogelijkheden om je identiteit te ontwikkelen. Als het specifiek gaat om radicalisering kun je terechtkomen in een online samenleving die sterk is gepolariseerd. Als je kijkt naar de nieuwswebsites; ze trekken allemaal hun eigen publiek. En als het gaat om onderwerpen zoals de schietpartij in Istanbul en in Orlando dan verschillen de online reacties daarop per medium en ruimte voor nuance is er niet. Een normale discussie met elkaar is daardoor bijna niet meer mogelijk. Wat wij willen, is meer de genuanceerde geluiden laten horen en de mooie voorbeelden in de stad laten zien die er wel degelijk zijn. We kijken hoe we de stem van deze groep beter hoorbaar kunnen maken. Initiatieven als Dare to be Grey omarmen wij. We denken ook na over hoe de jongeren weerbaar te maken voor de online wereld.’
Het actieplan hecht veel belang aan de inclusieve samenleving. Dat is in deze tijd van polarisatie opvallend. Zelfs de Tweede Kamer verwijst naar het Utrechtse actieplan als goed voorbeeld.
‘Daar zijn we ook trots op. Het heeft te maken met de doorgaande lijn die het actieplan heeft: van preventie tot en met repressie. We hebben de verschillende fases niet van elkaar losgekoppeld, maar zien het als een geheel. We werken inclusief, samen, binnen en buiten de gemeente, met onze netwerkpartners en onze ongebonden sleutelfiguren. Een groot netwerk dat in verbinding staat met elkaar, dat is het unieke van onze radicaliseringsaanpak. Met alleen repressie kom je er niet. In het begin waren er ook wel tegengeluiden, maar naarmate het actieplan vorderde, werden die minder. Gerenommeerde onderzoekers staan achter onze aanpak. We zien het actieplan echter niet als eindpunt. Dat wil ik de professionals ook meegeven: hebben jullie ideeën of nieuwe initiatieven, kom ermee naar ons toe of sluit je aan bij een werkgroep! Wij willen met het actieplan niet alleen proberen te voorkomen dat jongeren radicaliseren, maar ook bewerkstelligen dat wanneer er een incident plaatsvindt ergens op de wereld, Utrecht zich als een inclusieve samenleving laat zien die tegelijk weerbaar en veerkrachtig is.’
infographic-radicalisering-Buurtteams-25-juni-2015.pdf [105 kB]
infographic-radicalisering-Professionals–25-juni-2015-1.pdf [105 kB]
infographic-radicalisering-Scholen–25-juni-2015.pdf [105 kB]
Bron: MiraMedia
Hedendaagse jeugdcriminaliteit: nieuwe vragen en enkele antwoorden na een historische daling
Mensen boven Macht – Edwin Tuin
Advocaat-generaal: geen herziening Arnhemse villamoord
